موضوع: كتاب الطهارة/أحكام التخلي /محرمات

(احکام تخلی - نگاه‌کردن به عورت کافر - اقوال - ادله قائلین به جوامناقشه در ادله - جواب استاد از مناقشه - اشکال استاد به مجوزین - راه‌حل شیخ انصاری در تعارض - اشکال استاد به شیخ - نظر نهایی استاد)

امر پنجم از مسئله یک تخلی: ستر عورت واجب است به معنای اینکه پوست عورت و رنگش پیدا نباشد اما لازم نیست حجم عورت پوشیده شود منظور فقها از پوشاندن رنگ همان عین عورت است مثلاً اگر می‌گویند زید نَظَرَ الی فلان آنچه به ذهن می‌رسد این است که زید خود آن شخص را دید لذا فقها گفته‌اند پوشاندن حجم عورت لازم نیست فقط مرحوم محقق ثانی فرمودند واجب است حجم آن پوشانده شود، علت مطلب فوق این است که نگاه به حجم آن نگاه به عورت نیست آنچه حرام شده نگاه به خود آن است، شاهد ما بر این تفصیل این روایت است که:

روایت [1] محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن عبیدالله الرافقي (في حديث) أنه دخل حماما بالمدينة فأخبره صاحب الحمام أن أبا جعفر علیه‌السلام كان يدخله فيبدأ فيطلي عانته وما يليها، ثم يلف إزاره على أطراف إحليله ويدعوني فأطلي سائر بدنه، فقلت له يوما من الأيام: إن الذي تكره أن أراه قد رأيته، قال: كلا إن النورة سترة (ستره) که می‌گوید من در مدینه وارد حمام شدم صاحب حمام نقل کرد که امام باقر علیه‌السلام وارد حمام شدند روی عانه و اطراف آن را نوره بستند و لُنگ را به پهلوها انداختند و روی عورت نینداختند وقتی سؤال شد فرمودند نوره روی آن را پوشاند و نوره خودش ستر است یعنی رنگ آن پوست را گرفت و دیگر عین آن پیدا نیست قریب به همین روایت مرسله محمد بن عمر است وسائل ج ۱ ص۳۷۸ باب ۱۸ ح ۱

امر ششم: نگاه به شَبَه عورت حرام است یعنی اگر کسی لباس نازکی بپوشد که تصویری از عورت او پیدا باشد نگاه به این صورت و شبه حرام است چون این لباس نازک ستر ایجاد نکرده است وقتی ستر ایجاد نکند نظر و نگاه صدق می‌کند و مصداق ادله حرمت به عورت دیگران می‌شود با این بیان روشن شد که بین شبه و حجم فرق است چون در حجم مانع و ساتر دارد اما در شبه مانع نیست

مسئله دوم: آیا نگاه به عورت کافر حرام است؟ دو قول است مثل شیخ حر عاملی و صاحب حدائق و شیخ صدوق و آقای خویی ره قائل به جوازند و دلیل آنها این روایت است که ابن ابی عمیر از برخی از اصحاب نقل کرده، عن ابن أبي عمير، عن غير واحد، عن أبي عبدالله عليه السلام قال: النظر إلى عورة من ليس بمسلم مثل النظر إلى عورة الحمار.[2]

بزرگان فقه تحلیل جامعی در این باب کردند بنام قانون احترام یا انسانیت و در فقه معاصر قاعده احترام را آورده‌اند.

قانون احترام: احترام مومن بر مومن واجب است و بی‌احترامی به مؤمن حرام است حرمة المومن اعظم من حرمة الکعبة و منظور امام صادق علیه‌السلام این است که کافر احترامی ندارد و برای تحقیر کافر می‌توان به عورت آن نگاه کرد

قانون انسانیت: اما قانون انسانیت این است که مسلمان که از حد مسلمان بودن تنزل کرده و به حد بهائم و حیوانیت رسید و مصداق کالانعام بل هم اضل است

اشکال: دو تا مناقشه در حدیث است:

اما مناقشه اول: روایت اول مرسله ابن ابی عمیر است و قاعده اقتضا می‌کند که مرسله ایشان مثل مسند باشد اما ایشان یک حرفی زده که مرسله ایشان کالمسند نمی‌شود چون گفته عن غیر واحد من الاصحاب که این جماعتی که نقل کرده وثوق به این جماعت نداریم

اما مناقشه دوم: اصحاب امامیه به این روایت فتوا نداده‌اند و اعراض کرده‌اند و فتوا به حرمت آن داده‌اند

جواب استاد از این دو مناقشه:

اما مناقشه اول: اینکه عنوان غیر واحد به معنای جماعت است و بعید است ابن ابی عمیر از کسی نقل کند که وثاقت نداشته باشد

اما مناقشه دوم: اینکه اصحاب امامیه به روایت فتوا نداده‌اند و اعراض کرده‌اند؛ بلکه فتوا به حرمت نگاه به عورت کافر داده‌اند پس این دو مناقشه وارد نیست

اشکال استاد: اگر ما دلالت حدیث را بپذیریم که قطعی است اما معارض با اطلاق روایت و آیه است که آیه وجوب ستر عورت و حرمت نظر به عورت مطلق بود چه مرد و چه زن ومرد و کافر و مسلمان باشد و مقید نبود و این روایت معارض با اطلاق حرمت نظر به عورت و ستر است و باید دنبال مرجح باشیم و مرحوم شیخ انصاری مرجح را اطلاق آیه و روایات گذاشت چون اینها از جهت سند قوی است و مقدم به آن روایت است و فتوا به حرمت دادند

اشکال استاد به شیخ انصاری: خود مرحوم شیخ قائل است که ظهور اطلاقی ضعیف‌تر از نص است و مرسله نص بر جواز دارد که نظر به عورت کافر جایز است و نص است اما ظهور اطلاقی نص نیست و ظاهر مقدم بر نص نیست بلکه بر عکس است

نظر استاد: ما فتوا به احتیاط می‌دهیم که احتیاط این است که نگاه نشود.