موضوع: كتاب الطهارة/أحكام التخلي / چرا فرقی بین تخلی در ابنیه و صحرا نیست ؟ - نظر مرحوم آقای خویی - اشکال استاد به ایشان - نظر استاد

فرع سوم : بین صحراها و ابنیه ها درباره حرمت استقبال و استدبار بر متخلی به سمت قبله فرقی نمی کند لذا آن کسی که قائل به عدم حرمت در ابنیه شده قول او ضعیف است و دلیلی ندارد ، درباره این بحث دو جهت لحاظ می شود :

جهت اول : چرا بین ابنیه و صحرا در تخلی فرقی نیست ؟ چون هم روایات و هم فتاوا اطلاق دارند و هرگز حرمت، مقید به صحرا نشده بلکه به طور مطلق فرمودند لا تستقبل القبله و لا تستدبرها

جهت دوم : چرا مثل شیخ مفید در مقنعه و مثل سلار در مراسل و ابن جنید(رحمهم الله) فرمودند که استقبال به قبله در ساختمانها و بناها حرام نیست و فقط در صحرا و جاهای وسیع حرام است ؟

علت آن خبر محمد بن اسماعیل بن بزیع[1] است که روایت در دو جلسه قبل گفته شد که صدر روایت این بود که دستشویی در منزل امام علیه السلام رو به قبله بود و این باعث نظریه این عده شده است در حالی که مرحوم شیخ طوسی و شیخ حرعاملی و بسیاری از فقها این روایت را توجیهاتی کرده اند که شاید تقیه بوده یا خانه تازه خریداری شده بودند و شاید دستشویی دیگری داشته که از آن استفاده می شده و شاید وجه کلام آنها آن تعلیل امام(علیه السلام) باشد که فرمودند که اگر وسط تخلی فهمیدید که رو به قبله هستید برگردید به سبب تعظیم قبله(علت یعنی إجلالا للقبله) و در صحرا چون حصاری نیست بی احترامی به قبله است اما در خانه چون دیوار است بی احترامی به قبله نیست.

مرحوم صاحب جواهر می گوید این نسبت به این سه فقیه را قبول ندارم و همچنین این توجیهات ضمن اینکه روایات متواتر وارد شده که دستشویی به هیچ وجه به سمت قبله نباشد چه در صحرا و چه ساختمان و این روایات مخصص این روایت اسماعیل ابن بزیع می شود

مرحوم اقای خویی جواب صاحب جواهر را در صورتی قبول می کند که مدرک حرمت استقبال و استدبار انبوه روایات باشد در حالی که قبلا بحث شد که برخی مرسله و مرفوعه و ضعیف هستند و آنچه مدرک اقای خویی شده تسالم اصحاب و اجماع شده است که در این صورت ما باید اکتفا کنیم به همان صحرا که اشکال دارد ولی در ابنیه استقبال اشکالی ندارد چون در ابینه مخالف داریم و اگر شک کنیم برائت جاری می شود

اشکال استاد بر مرحوم اقای خویی : در اجماعات زمانی به قدر متیقن رجوع می کنیم که اجماع مَعقِد نداشته باشد اما اگر اجماع معقد داشته باشد اطلاق دارد و معقد یعنی هم سبب ( نوشتن بالاجماع ) و هم مسبب ( عین فتوا ) نقل شده است و اتفاقا در بحث ما هم مسبب و هم سبب نقل شده و لذا در اینجا به قدر متیقن مراجعه نمی شود و در اینجا اجماع مثل روایات اطلاق دارد که چه در صحرا و چه در ابنیه روبه قبله نباید نباشد.