موضوع: كتاب الطهارة/أحكام التخلي /احکام نشاندن بچه برای تخلی کردن - حکم نشستن بالغ جاهل ( حکم و موضوع ) رو به قبله - موارد وجوب ارشاد جاهل به موضوع

مسئله پانزدهم : احکام نشاندن کودکان برای تخلی :

حکم اول : احتیاط واجب آن است که ولی و جمیع مکلفین بچه ها را رو به قبله یا پشت به آن ننشانند چون همانطوری که استقبال و استدبار بر مکلفین حرام است همچنین بر آنها حرام است کسی را رو به قبله یا پشت به آن بنشینند فقهای شیعه از ادله لا تستقبل و لا تستدبرها عموم فهمیده اند مثل شرب خمر که به هر طریق ممکن حرام است چه خودش و چه به بچه خمر بخوراند و علاوه بر عموم ادله، اجماع محصل و شهرت فتوائیه هم هست

حکم دوم : اگر بچه یا دیوانه هنگام تخلی روبه قبله نشست بر مکلفین جلوگیری واجب نیست چون ادله لا تستقبل و لا تستدبرها شامل این صورت نمی شود و اگر مکلفی شک کند که بر او واجب است که جلوگیری کند یا نه چون شک در تکلیف است اصل برائت از وجوب است بله اگر بچه مرتکب کارهایی شود که مربوط به نفوس یا آبروی یا اموال مردم است بر ولی و مکلفین واجب است که مانع آن شوند چون ادله حفظ جان و مال و آبرو تعمیم دارد

حکم سوم : اگر کسی بالغ است و رو به قبله نشست چون جاهل به حکم حرمت است یا جاهل به موضوع است که جهت قبله را نمی داند بر مکلفین واجب است جلوگیری کنند به دو دلیل :

دلیل اول : ادله امربه‌معروف و نهی از منکر شامل حال مکلفین می شود چون استقبال برای بالغ جزء منکرات است و بر ما‌ واجب است او را نهی کنیم به شرط موجود بودن شرایط امر به معروف و نهی از منکر

اگر کسی جاهل به حکم حرمت بود اما می داند این جهت قبله است در اینجا ادله وجوب ارشاد شامل حال مکلفین می‌شود

دلیل دوم : در صورتی که جاهل به عمل باشد شخص جاهل نسبت به آن عمل حرام، مرخصّ است و منکر حساب نمی‌شود ولی بحث ما در بالغی است که عالم به حرمت و موضوع است لذا باید او را نهی کرد بله اگر موضوع از امور مهمه باشد مثل نفوس و آبرو و اموال در این صورت از قبیل ارشاد جاهل نیست بلکه از قبیل منع جاهل از این عمل است مثل اینکه معتقد است این شخص مهدور الدم است اما من می دانم او مهدور الدم نیست بلکه محقون الدم است که باید خون او حفظ شود در اینجا باید او را منع از این کار کرد

نکته : در فقه مصادیق زیادی است که جاهل به موضوع را نباید ارشاد و منع کرد مثل اینکه می دانم فرش منزل نجس است و مهمان خبر از محل نجاست ندارد میزبان حق ندارد او را منع کند یا مهمان بداند غذا نجس است حق ندارد بقیه مهمانها را خبر کند

حکم چهارم : اگر کسی درباره جهت قبله سوال کرد بر ما واجب نیست بیان کردن جهت قبله چون دلیلی نداریم و اگر شک کنیم که آیا بر ما واجب است بیان کردن یا نه ؟ شک در تکلیف است و برائت جاری می شود و ادله وجوب ارشاد شامل نمی شود و فقط باقی می ماند ادله وجوب شهادت که این مربوط به حقوق مردم است. بله نباید جاهل را به خلاف واقع بیندازیم مثلا قبله برای ما واضح است اما به او بگوییم این جهت قبله نیست ، دلیل دو چیز است :

دلیل اول : دروغ حرام است.

دلیل دوم : حرمت تسبیب که اگر کسی مسبب یک گناهی شود مرتکب حرام شده است.