درس خارج فقه استاد مهدی احدی
1400/08/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الطهارة/الاستنجاء /شستن مخرج بول با آب فقط - روايات شستن مخرج بول با پارچه يا کشيدن به ديوار - اشکال روايات
قوله رحمه الله: فصل في الاستنجاء يجب غسل مخرج البول بالماء مرتين و الأفضل ثلاث بما يسمى غسلا[1]
فصل في الاستنجاء : اموري در اين بحث به عنوان مقدمه ذکر مي شود
امر اول : مخرج بول بايد با آب شسته شود به همين خاطر با کشيدن پارچه يا دست بر مخرج بول يا کشيدن آن به ديوار پاک نمي شود ، چند روايت وارد شده که مخرج بول با کشيدن بر ديوار و امثال آن پاک مي شود
منها : روايت سماعه ، عن سماعة َقالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ مُوسَى (عليه السلام) إِنِّي أَبُولُ ثُمَّ أَتَمَسَّحُ بِالْأَحْجَارِ فَيَجِي‌ءُ مِنِّي الْبَلَلُ مَا يُفْسِدُ سَرَاوِيلِي قَالَ لَيْسَ بِهِ بَأْسٌ [2]
و منها موثقة حنان بن سدير: سَمِعْتُ رَجُلًا سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) فَقَالَ إِنِّي رُبَّمَا بُلْتُ فَلَا أَقْدِرُ عَلَى الْمَاءِ وَ يَشْتَدُّ ذَلِكَ عَلَيَّ فَقَالَ إِذَا بُلْتَ وَ تَمَسَّحْتَ فَامْسَحْ ذَكَرَكَ بِرِيقِكَ فَإِنْ وَجَدْتَ شَيْئاً فَقُلْ هَذَا مِنْ ذَاك [3]
و منها رواية إبن بکير: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) الرَّجُلُ يَبُولُ وَ لَا يَكُونُ عِنْدَهُ الْمَاءُ فَيَمْسَحُ ذَكَرَهُ بِالْحَائِطِ قَالَ كُلُّ شَيْ‌ءٍ يَابِسٍ زَكِي[4]
اشکالات فقها بر اين روايات : که عمده دو اشکال است
اشکال اول : سندي است که در طريق روايت سماعه حکم بن مسکين و هيثم ابن ابي مسروق و در طريق روايت ابن بکير محمد بن خالد اشعري قمي است که ايشان در رجال توثيق نشده است
اشکال دوم : دلالي است به نظر مي رسد که منظور اين روايات اين است که اگر کسي مخرج بول را به سنگ يا ديوار بکشد و خشک شود و رطوبتي از مجراي بول خارج و به لباس اصابت کند از آن جهت پاک است که ملاقي متنجس است نه ملاقي نجس چون قبلا در باب طهارت بحث شد که ملاقي نجس ، نجس است که لباس به بول يا خون ملاقات کند نجس مي شود اما اگر لباس به يک لباس نجس شده غير مرطوب اصابت کند نجس نمي شود لذا ملاقي متنجس نجس نيست و اين شخصي که اين کار را مي کند مخرج پاک نشده اما به اعتبار اينکه خشک است آن لباس نجس نمي‌شود.
شاهد اين است که امام عليه السلام به صورت قاعده کلي فرمودند کل يابس ذکي هر خشکي پاک است پس هر شيي متنجس به رطوبت آلوده شود به مجرد خشک شدن چون نجاست سرايت به لباس نمي کند آن لباس نجس نمي شود پس معناي حديث اين نيست که مخرج بول به مجرد خشک شدن و کشيدن پاک مي شود بلکه اين است که با خشک کردن مخرج بول اگر سرايت به لباس کند آن شلوار نجس نيست
مضافا اينکه اين روايات معارضه دارد و آن صحيحه عيص بن قاسم است ؛ عَنِ الْعِيصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ بَالَ فِي مَوْضِعٍ لَيْسَ فِيهِ مَاءٌ فَمَسَحَ ذَكَرَهُ بِحَجَرٍ وَ قَدْ عَرِقَ ذَكَرُهُ وَ فَخِذَاهُ قَالَ يَغْسِلُ ذَكَرَهُ وَ فَخِذَيْهِ الْحَدِيثَ[5]
اين حديث دلالت مي‌کند که مخرج بول با کشيدن پاک نمي شود و ملاقي آن هم نجس است چون فرمود دو طرف ران را هم بشويد.
در تعارض يا جمع دلالي است و اين ممکن نيست چون با هم تناقض دارند و يا جمع تبرعي است مثل ثمن العذرة سحت و لاباس بيع العذرة ، فقط مي ماند جمع جهتي يعني جهت صدور که آن سه روايت تقيه است چون اهل سنت قائلند که تمسح کافي است اتفاقا شيخ حر عاملي روايت حنان را مي گويد اين تقيه است.
