موضوع: كتاب الطهارة/الاستنجاء /روایات قائلین به یک بار شستن مخرج بول با آب قلیل - اشکالات آن - جواب و نظر استاد

بحث درباره کیفیت شستن مخرج بول با آب قلیل بود قول اول این بود که دو بار کافی است و روایات خوانده شد که حکم به اجمال شد و قول دوم یک بار شستن بود و روایت اول این قول ذکر شد

اما روایت دوم : موثقه يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) الْوُضُوءُ الَّذِي افْتَرَضَهُ‌ اللَّهُ عَلَى الْعِبَادِ لِمَنْ جَاءَ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ بَالَ قَالَ يَغْسِلُ‌ ذَكَرَهُ‌ وَ يُذْهِبُ‌ الْغَائِطَ ثُمَّ يَتَوَضَّأُ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ[1]

تقریب استدلال : می دانیم که دوبار وضو گرفتن مستحب است و یقینا امام (علیه السلام)کلمه مرتین دوم را بخاطر نورانیت وضو فرمودند و درباره شستن مخرج بول اهمال کردند که چند بار شسته شود از این نحوه بیان امام علیه السلام بدست می آید که مطلق شستن کافی است اگر چه به یک بار باشد و لذا برخی همین روایت را قرینه گرفتند برای روایت مثلین که روایت مثلین دوبار شستن ندارد بلکه یک بار کافی ست و اگر امام(علیه السلام) در آنجا مثلین فرمودند از باب غالبی است که غالبا با یکبار شستن ازاله نجاست نمی شود پس آنچه مهم است ازاله نجاست است.

اشکال مرحوم اقای خویی بر قائلین فوق :

موثقه فوق در بیان این است که چه چیزی در وضو معتبر است و در مقام بیان شستن نیست چون سائل از امام (علیه السلام)درباره وضوی واجب می‌پرسد و سوال از کیفیت تطهیر مخرج بول نیست و امام(علیه السلام) فرمودند یک نیت برای وضوی واجب و یک نیت برای وضوی مستحب بگیرد

جواب استاد به ایشان : اشکال وارد نیست چون مرتین مرتین برای وضو است و یغسل ذکره ربطی به وضو ندارد و استدلال مثل محقق در معتبر و سید محمد موسی در المدارک بر این روایت برای این است که امام (علیه السلام)دستور به شستن مخرج بول می دهد و مطلق بیان می کند و از این مطلق تعدد استفاده نمی شود

مضافا اینکه عبارت ثم یتوضأ مرتین مرتین نظر به عامه دارد چون آنها تکرار وضو را بدعت و حرام می دانند و امام علیه السلام می خواهند نفی تشریع کنند و اینکه نور است

روایت سوم : حسنه ابْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ (علیه السلام)قَالَ: قُلْتُ لَهُ لِلِاسْتِنْجَاءِ حَدٌّ قَالَ لَا يُنَقَّى مَا ثَمَّةَ قُلْتُ فَإِنَّهُ يُنَقَّى مَا ثَمَّةَ وَ يَبْقَى الرِّيحُ قَالَ الرِّيحُ لَا يُنْظَرُ إِلَيْهَا[2] مرحوم شیخ بهایی در حبل المتین فرمود: ای لا یلتفت إلیها مرحوم علامه مجلسی فرمود: مراده(علیه السلام) أنّ الرایحة لیست أمراً مدرکاً بحس البصر فلا یعبأ به.[3]

از این روایت استدلال شده که در شستن مخرج بول تعداد شرط نیست چون در سوال اول که از امام(علیه السلام) پرسید آیا برای استنجاء حدی است فرمودند خیر از این جواب امام علیه السلام بدست می آید که یک بار کافی است ولی کشیدن به دیوار و ... کافی نیست و استنجاء اعم از غائط و بول است.

اشکال به استدلال فوق : استنجاء برای غائط است نه بول. مرحوم مفید و علامه فرمودند که این روایت درباره غائط بحث می کند که به کمتر از سه سنگ هم می شود استنجاء کرد و منظور حدیث این است که مانعی ندارد.

نظر استاد : نمی توان سوال اول امام(علیه السلام) را عام‌ گرفت و سوال دوم را خاص گرفت چون سوال دوم قرینه است بر اینکه سوال اول همان غائط است پس برای استدلال نمی توان استفاده کرد. پس یک بار شستن در مخرج بول کافی است.

نکته : اگر کسی به سبب روایات نتوانست نظر بدهد و شک کرد که با یک بار شستن پاک شده یا نه اینجا استصحاب بقای نجاست می کند و دو بار می شوید یا قاعده اشتغال هم جاری می شود که احتیاط دو بار شستن است.