موضوع: كتاب الطهارة/الاستنجاء /شستن سه بار مخرج بول با آب قلیل افضل است - دلیل : روایت - احتمالات لفظی روایت - اشکال به احتمالات - اشکال دلالی حدیث - هل یکفی صدق الغَسل فی تطهیر مخرج البول - اقوال - نظر استاد

امر چهارم: بیش از دو بار شستن افضل است یعنی اگر کسی هم مخرج بول را سه بار بشوید به فضیلت عمل کرد ( کار خوبی کرده ) نه به حد واجب ، دلیل آنها صحیحه زراره است قَالَ: كَانَ يَسْتَنْجِي مِنَ الْبَوْلِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ مِنَ الْغَائِطِ بِالْمَدَرِ وَ الْخِرَقِ‌.[1] ( مِدر : گِل خالص ، خرق : کهنه )

در تبیین حدیث یک بحث لفظی و یک بحث دلالی است ( در ضمن بحث لفظی آمده است ) ، اما بحث لفظی حدیث : که درباره مرجع کان سه احتمال است :

احتمال اول : از شهید ثانی در منتقی الجمعان ، که ضمیر «قال» به زراره و ضمیر «کان» به امام علیه السلام بر می گردد

احتمال دوم : در مستمسک که ضمیر «قال» به امام باقر علیه السلام و ضمیر «کان» به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بر می‌گردد

احتمال سوم : از معاصرین مثل میرزا هاشم آملی و آیة الله مکارم ، که ضمیر «قال» به زراره و ضمیر «کان» به امام صادق علیه السلام بر می گردد چون زراره هم عصر امام باقر و امام صادق علیهما السلام بوده است

اشکال بر قول اول : که اشکال دلالی است اینکه کسی که حاکی و ناقل است غیر معصوم باشد و مساله استنجاء یک مساله خصوصی می شود و غیر معصوم نمی تواند عمل خصوصی معصوم را حکایت کند مگر اینکه خود امام علیه السلام به برخی از شاگردانشان انتقال دهند مثلا بفرمایند سه بار می شویم

جواب استاد به اشکال فوق : این اشکال وارد نیست چون کلمه کان قرینه است که اینکه به زراره خبر داده چون کان ماضی استمراری است و نشان می دهد مستمرا سیره زندگی امام در شستن مخرج بول ایشان این است که سه بار می شستند چون اگر یک بار یا دو بار شسته می شد سیره نبود و فضیلت به حساب نمی آمد از این جهت اشکال وارد نیست بله اشکالی که دارد این است که حدیث مضمر است و نام امام علیه السلام ذکر نشده و این اضمار ضرری نمی زند چون مضمرات علی ابن جعفر علیه السلام برادر حضرت و زراره در علم رجال معتبر است چون آنها از غیر معصوم نقل نمی کنند

اشکال استاد به احتمال دوم : چون زراره با عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خیلی فاصله دارد و از حضرت مستقیما نقل نمی‌کند بلکه با واسطه نقل می کند

اشکال استاد به احتمال سوم : که این احتمال هم در حکم احتمال اول است و همان اشکال را دارد

امر پنجم : آیا در تطهیر مخرج بول صدق شستن لازم است یا نه؟ دو قول وجود دارد که اکثر فقها بلکه اشهر مسمای غَسل را کافی می دانند.

جمعی از فقهای عظام عنوان صدق شستن را معتبر نمی دانند بلکه گفته اند که اگر دو بار آب بریزد اگر چه عرفا غَسل و شستن نگویند کافی است اما اگر یک بار بشوید گرچه عنوان شستن صدق کند کافی نیست چون دو بار نشسته است

نظر استاد : قول اول صحیح است :

دلیل اول : تعدد، شرط تعبدی نیست اگر چه نزد قائلین قول دوم شرط تعبدی است اما ما می گوییم دوبار شستن تعبدی نیست بلکه ملاک صدق عنوان غَسل است و مستند آنها روایت نشیط بود آنهم روایت مسند ایشان و ما در آنجا بحث کردیم که این روایت مجمل است لذا شرط مثلین شرط تعبدی نیست آنوقت قول اول تقویت می شود

إن قلت: روایت نشیط اگر می‌گوید مثلین برای این است که غالبا با یک بار شستن ازاله نجاست نمی شود و برای همین جهت است که مثلین فرمودند و اگر کسی بگوید با مثلین هم شستن مخرج بول محقق نمی شود فرض نادری است (جواهر الکلام)

قلت : اتفاقا عدم تحقق شستن مخرج بول با مثلین فرض نادری نیست چون مثل بلل یک دهم قطره است و قطعا با دو دهم آب مخرج بول شسته نمی شود و سریعا روی زمین می افتد

دلیل دوم : ظهور ادله است چون ادله صدق عنوان غَسل را معتبر میداند و ادله مثل اخبار مطلق است که به طور مطلق امر به شستن می کند و می گوید که : «وَ أَمَّا الْبَوْلُ‌ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ مِنْ غَسْلِهِ»[2] و همچنین مرسله نشیط عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: يُجْزِي مِنَ الْبَوْلِ أَنْ يَغْسِلَهُ بِمِثْلِهِ.[3] در تفسیر این حدیث مرحوم شیخ طوسی می فرماید ضمیر بمثله به بول بر می گردد و لذا درجواهر [4] حدیث است که بول از آب است و آب آن را پاک می کند ، انه ماء فلا یزول بالماء پس صدق شستن کافی است که طبق این حدیث تفسیر شیخ طوسی درست می باشد.