موضوع: كتاب الطهارة/الاستنجاء /مساله 5

مساله پنجم : شک در استنجاء است که سه صورت دارد :

صورت اول : از دستشویی بیرون آمده و شک کرده که استنجاء کرده یا نه ؟ احتیاط واجب آن است که بنا را بر عدم استنجاء بگذارد چون استصحاب جاری است اگر چه عادت او در دستشویی استنجاء باشد توضیح بیان مرحوم سید :

نکته اول : برخی مثل مرحوم امام به جای احوط قائل به اقوی شدند به نظر ما حق با سید است چون شک در اصل استنجاء، استصحاب عدم آن جاری است و قاعده اشتغال یقینی یقتضی البرائة الیقینی حاکم است و احتیاط واجب بر عدم استنجاء است و در مقابل این قول ، قول دیگری نیست که بگوییم اقوی.

نکته دوم : چرا فرمودند اگر چه استنجاء از عادت او باشد چون اشاره به قاعده تجاوز می کند ممکن است برخی بگویند که در صورت اعتیاد قاعده فوق جاری است سید می گوید حتی در این صورت اعتیاد هم بنا را بر عدم استنجاء بگذارد دلیل آن این است که قاعده تجاوز در جایی است که اصل وجود شیی احراز شده اما شک در صحت و فساد داشته باشد در حالی که در اینجا مُستنجی شک در اصل استنجاء دارد و به او شیی مَضیٰ اطلاق نمی شود مضافا اینکه منظور از عبور تشریعی است نه تکوینی یعنی ملاک ما از تجاوز آن ملاکی است که شارع محقق کرده است لذا عبور از دستشویی مُضی شرعیه نیست.

صورت دوم : جایی که داخل در نماز شده و شک در استنجاء کرده ، در همان اثنای نماز استنجاء و تطهیر بکند و بقیه نماز را ادامه بدهد بشرط اینکه فعل کثیر ایجاد نشده باشد و استدبار به قبله هم حاصل نشده باشد و الا نماز را قطع کند و استنجاء را انجام دهد.

نظر استاد : استنجاء در اثنای نماز کافی نیست چون برخی از رکعات نماز در نجاست واقع شده و ما دلیلی نداریم که این نجاست معفو است مضافا اینکه نماز با فراموشی استنجاء باطل است چون شرط طهارت از حدث و خبث مقارن با شروع نماز شرط است به حدی که هر جزیی از اجزای نماز باید داخل در طهارت از حدث و خبث واقع شود و در اینجا اگر شک کند ، در هر جزیی از نماز استصحاب وجود نجاست دارد و اجزایی در نجاست خوانده شده است.

صورت سوم : شک بعد از نماز حاصل شود مرحوم سید فرموده نماز صحیح است به خاطر قاعده فراغ فقط برای نمازهای بعدی خودش را تطهیر کند چون قاعده فراغ نماز قبلی را صحیح می کند اما برای نمازهای بعدی صلاحیت ندارد.

مرحوم سید در صورت اول احتمال می دهد قاعده تجاور جاری است که گفت احتیاط واجب و در صورت سوم می گوید لا یبعد جریان قاعدة التجاوز فی صورة الاحتیاط.

اشکال استاد : قاعده تجاوز برای مقررات شرعیه است نه عبور تکوینی لذا در وجه سوم فقط قاعده فراغ جاری می‌شود قاعده تجاوز جاری است.

إن قلت : چرا استصحاب بقای وجود نجاست جاری نیست.

قلت : چون موضوع عوض شد موضوع استصحاب بقای نجاست زمانی است که شک در بقای نجاست است اما بعد از نماز شک در بقای نجاست نیست بلکه شک در صحت و عدم نماز است که قاعده فراغ جاری می شود ضمن اینکه قاعده فراغ اصل لفظی است و مقدم بر اصل عملی است چون با وجود قاعده اجتهادی نوبت به قاعده فقاهتی نمی رسد.