موضوع: كتاب الطهارة/الوضوء /وضوهای مستحبی - حالات جنب - ادامه موارد وضوهای مستحبی - اگر کسی مثلا وضو بخاطر مس قرآن گرفت آیا با آن وضو می تواند نماز واجب بخواند یا نه ؟ - نظر فقها و دلیل آنها - اشکال استاد

یکی از موارد مستحب بودن وضو برای خواب جنب و خوردن و آشامیدن شخص جنب و جماع و غسل دادن میت است، مرحوم سید این را دومین مستحب قرار دادند، چهار حالت بر جنب عارض می شود: حالت اول نوم و دوم اکل و شرب و سوم نزدیکی با همسر و چهارم تغسیل میت که در تمامی این موارد وضو مستحب است و برای هر کدام از اینها روایاتی وجود دارد.

مورد سوم برای قسم سوم : اگر کسی مس میت انجام داد و غسل مس میت بر او واجب شد حال می تواند قبل از غسل با همسرش جماع کند اما مستحب است وضو بگیرد یا اگر کسی جماع کرد می تواند میت را غسل بدهد اما مستحب است وضو بگیرد.

مورد چهارم : برای تکفین و دفن میت مستحب است وضو گرفتن ، اما برای تکفین میت دلیل نداریم غیر از بیان قدما و متاخرین؛ اما برای دفن میت روایت حلبی و محمد بن مسلم است و این دو روایت یک اشکال مهمی دارد که از ظاهر این دو روایت استفاده می‌شود که بعد از ادخال، وضو مستحب است نه قبل از ادخال، روایت این است: عن الحَلَبِيِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِي حَدِيثٍ قَالَ: تَوَضَّأْ إِذَا أَدْخَلْتَ‌ الْمَيِّتَ‌ الْقَبْرَ[1] . و روایة مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا (علیه السلام) فِي حَدِيثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَنْ أَدْخَلَ‌ الْمَيِّتَ‌ الْقَبْرَ عَلَيْهِ وُضُوءٌ قَالَ لَا إِلَّا أَنْ يَتَوَضَّأَ مِنْ تُرَابِ الْقَبْرِ إِنْ شَاءَ.[2] لذا ما تابع قدماییم و فتوای مشهور را به اعتبار قدما می پذیریم و روایتی نداریم.

مساله سوم : برای وضو در قسم اول بیست غایت ذکر شد آیا با هر یکی از این غایات اگر کسی وضو بگیرد اجازه دارد با آن وضو نماز واجب بخواند یا نه؟ مثلا به قصد خوابیدن یا دخول در مسجد وضو گرفت آیا می شود با این وضوی مستحبی نماز واجب خواند یا نه ؟ در چند مقام بحث می شود :

مقام اول : فقهای عظام درباره غایات استحباب وضو قائل به اقتضا نیستند بلکه قائل به اباحه عمومی اند یعنی هر غایتی وضو را خاص نمی کند بلکه می‌تواند از آن وضو هم برای کارهای دیگر استفاده کند مثلا از وضوی خواب برای مس قرآن استفاده کند دلیل فقها اجماع است و این اجماع را هم صاحب مدارک و هم ابن ادریس ادعا کردند ولی صاحب مفتاح الکرامه می گوید هر چه گشتم پیدا نکردم اما مثل محقق اردبیلی می گوید سزاوار نیست در این مساله بحث شود لذا باید دید می شود با این غایات نماز خواند یا نه ؟ پس اجماع به اعتبار اینکه ناقل آن مشخص نیست نمی توان اکتفا کرد و بیشتر این اجماع از متاخرین است و ربطی به قدما ندارد و ما اجماع قدما مثل شیخ طوسی را قبول داریم ، پس در اباحه جمیع غایاتی که مشروط به وضو است چند وجه استدلال می شود :

استدلال اول : از مدارک الاحکام[3] از برخی از فقها نقل کرد و اسمی نیاورند که وقتی وضو از سوی شارع تشریع شد به عنوان رافع حدث بود لذا معنا ندارد وضو رافع حدث باشد و صحیح باشد و با آن نشود نماز خواند، و استاد این بعض را پیدا کردند که از محقق اردبیلی در مجمع الفائده و البرهان[4] آنجا ایشان عین همین دلیل را دارند که کسانی که دائم الوضوء هستند از نظر ما رافع حدث هست و نیازی نیست برای غرض دیگر یک وضوی دیگری بگیرند چون این وضو رافع حدث است و فقط وضوی جنب و حائض رافع حدث نیست، اینجاست که بین فقها بحث است که آیا در هنگام وضو باید نیت رفع حدث کرد یا نه؟ مثل صاحب مشکات می گوید نیاز نیست اما مثل شیخ طوسی می گوید باید نیت رفع حدث کرد و برخی می گویند هم نیت رفع حدث و هم استباحه بکند.

اشکال به دلیل اول: در بحث غایات گفته شد که وضو بخاطر یکی از این غایات و رسیدن به یکی از این غایات مستحب شد و غرض اصلی این است که از این وضو قرآن بخواند یا مسجد برود و .... با توجه به این غرض چنین وضویی رافعیت ندارد مثل اغسال مستحبی که رافع حدث نیست ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند «لِكُلِ‌ امْرِئٍ‌ مَا نَوَى»‌[5]