موضوع: كتاب الطهارة/الوضوء /مستحبات وضو - کیفیت مضمضه و استنشاق - نظر فقها - نظر استاد - آیا مضمضه مقدم بر استنشاق است یا نه ؟ - اقوال - نظر استاد

فرع چهارم : کیفیت مضمضه و استنشاق است ، مرحوم علامه در تذکرة الفقها[1] می‌فرماید که نسبت به مضمضه و استنشاق مبالغه کنید، مبالغه هم به این است که آب را در دهان می‌ریزد و علاوه بر اینکه این آب را دور می‌دهد مَج هم می‌کند یعنی همان مَچ مَچ کردن و در استنشاق که آب را به خیشوم می‌رساند فقط روزه‌دار حق ندارد این نحوه استنشاق را انجام دهد ، مرحوم علامه حلی در منتهی المطلب[2] می‌فرماید که مضمضه، گرداندن آب در دهان است و استنشاق کشیدن آب به فضای بینی است اما مستحب است آب را در تمامی فضای دهان بچرخاند و همچنین در استنشاق آب را تا بالای فضای بینی ببرد لذا فقها این توصیه را مستحب در مستحب ذکر کرده‌اند که مبالغه، اضافه بر استحباب این دو است، مرحوم شهید در ذکری[3] مبالغه را هم مستحب می‌داند و دلیل روایت عاصم بن لقیط بن صبرة عن النبی صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند. إِسْمَاعِيلُ بْنُ كَثِيرٍ، سَمِعتُ عَاصِمَ بْنَ لَقِيطِ بْنِ صَبِرَةَ، عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَخْبِرْنِي عَنْ الْوُضُوءِ. قَالَ: «أَسْبِغْ الْوُضُوءَ، وَ خَلِّلْ‌ بَيْنَ الْأَصَابِعِ، وَ بَالِغْ فِي الِاسْتِنْشَاقِ، إِلَّا أَنْ تَكُونَ صَائِمًا [4]

نظر استاد : حق این است که در باب مضمضه و استنشاق به عرف مراجعه می‌شود نه لغت چون عرف مقدم بر لغت است چون آنچه اهل لغت نقل می‌کنند باید ارجاع به عرف بشود وگرنه حجّت نیست. اقوی نزد عرف درباره مضمضه همان گردش آب در فضای دهان و درباره استنشاق جذب آب درون بینی است[5] .

فرع پنجم : آیا شرط است که مضمضه مقدم بر استنشاق بشود یا نه؟ دو قول است :

قول اول : مستحب است مقدم شود و وجه آن همان وضوی امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که اول حضرت مضمضه و بعد دعا و بعد استنشاق و دعا فرمودند در متن روایت آمده: ثُمَّ تَمَضْمَضَ فَقَالَ اللَّهُمَّ لَقِّنِّي‌ حُجَّتِي‌ يَوْمَ أَلْقَاكَ وَ أَطْلِقْ لِسَانِي بِذِكْرَاكَ- ثُمَّ اسْتَنْشَق[6] .‌ و روایاتی که در این زمینه آمده است که در آن روایات واو عطف آمده است که استنشاق عطف بر مضمضه شده اما فقها می‌فرمایند ما استحباب را از واو نگرفتیم چون واو دلالت بر ترتیب ندارد بلکه ثُم دلالت دارد و ما از عمل و تقریر امام علیه‌السلام گرفتیم اما محقق حلی[7] می‌فرماید که این تقدیم مستحب بر مستحب است.

قول دوم : مقدم داشتن شرط نیست چون دلیل نداریم به خاطر اینکه آن حدیثی که از عمل مولا امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نقل‌شده در روایت کافی برعکس است و کتاب کافی اضبط از وسائل الشیعه است.

نظر استاد : حق با قول دوم است اما از این روایات توالی و فاصله نینداختن در خود استنشاق و خود مضمضه فهمیده می‌شود.