موضوع: (فصل فی افعال الوضوء - حکم شستن موهای رقیق در صورت)

مسئله پنجم: اگر زنی دارای محاسن باشد در شستن صورت در وضو باید مثل مرد عمل کند اگر محاسن پُر بود همان ظاهر شسته و اگر پُر نبود آب به پوست صورت رسانده می‌شود اما دلایل این مطلب:

اول: عموم «کل ما احاط معه من الشعر» هم شامل لحیه مرد و هم زن می‌شود و وجه شمول، تناسب حکم و موضوع است موضوع مو است و اسمی از مرد و زن آورده نشده است و محمول در آخر حدیث است که ظاهر مو شسته شود از این تناسب بین حکم و موضوع استفاده می‌شود که کل ما احاط عام است.

دوم: اجماع فقها است که بین مرد و زن فرقی نمی‌گذارد برخی از علمای اهل تسنن مثل شافعی فتوا داده‌اند که اگر زن دارای محاسن باشد حکم مرد را ندارد چون زمان محاسن دار نادر هستند و هیچ‌وقت عمومات ادله برای نادر نازل نمی‌شود بلکه برای کسانی است که مورد غالبی و یا متعارف باشند.

اشکال استاد مبنای اهل تسنن:

اولاً: کلمه احاطه ازنظر لغوی و عرف به موی پُر پشت می‌گویند و مصداق موی پُر پشت در روایت مشخص نشد لذا چه زن و چه مرد اگر مصداق موی پُر پشت شود واجب نیست آب را به پوست برساند و این مطلب هم صاحب جواهر قائل است.

ثانیاً: ما تابع تناسب حکم و موضوع هستیم نه غلبه که هرکجا تناسب بود ظهور الفاظ حجت است و ظهور روایت حمل بر ندرت و غلبه نمی‌شود.

مسئله ششم: باطن چشم و بینی و دهان واجب نیست شسته شود بلکه باید از باب مقدمه علمیه مقداری از باطن شسته شود.

مسئله هفتم: کسانی که محاسن پُر دارند اگر زیر محاسن (به زیر محاسن محاط گفته می‌شود و خود محاسن محیط است) را بشوید و ظاهر شسته نشود کفایت نمی‌کند علت همان صحیحه زراره که حضرت فرمودند و لکن یجری علیه الماء که ضمیر به مو بر می گردد و جمله، اخبار در مقام انشاء است و همچنین خبر زراره از امام علیه‌السلام که و انما علیک أن تغسل الظاهر که انما مفید حصر است.

ان قلت: قاعده بدلیت در اینجا جاری می‌شود یعنی شستن موی پُر پشت بدل از شستن خود صورت است و حال که نمی‌شود به پوست آب رساند بدل آن که مو است انجام شود پس نتیجه گرفته می‌شود که اگر محاط را بشوید مجزی است چون محیط بدل از محاط بود و محاط مبدل منه است ضمن اینکه همه فقها در تفسیر بیان امام علیه‌السلام که فرمودند لازم نیست متوضی جستجو کند که آیا آب به پوست رسیده یا نه، لیس للعباد (متوضی) أن یطلبوه و لا یبحث عنه و همه فقها گفته‌اند این نهی تکلیفی و وضعی نیست یعنی اگر کسی فحص کند کار حرامی انجام نداده و وضویش باطل نیست پس خود این فحص دلیل است که اگر کسی زیر مو را بشوید کار حرامی انجام نداده و وضوی او مجزی است مضافاً که این عبارت امام علیه‌السلام که و لکن یجری الماء علیه دلالت بر وجوب ندارد چون این عبارت در مورد توهم حذر است که اگر اول یک نهی باشد و بعد از نهی، یک حکمی ‌باشد دلیل بر رخصت است که اول نهی آمده و لیس للعباد ... بعد و لکن یجری علیه الماء.

قلت: این استدلال فوق مخالف با ظاهر روایات است چون ظاهر روایات در مورد پُر پشت عدم شستن زیر آن است و شاهد آن این است که اگر بدلیت حاکم بود درجایی که مو پُر پشت نیست و فقها فتوا داده‌اند بااینکه آب به پوست صورت می‌رسد باید مو شسته شود پس هر گز موی صورت بدل برای صورت نیست و اما آن روایاتی که بدلیت خلاف ظاهر روایات است همان روایتی است که ما دارت علیه السبابة و الابهام و الوسطی است که هر چه ما بین آنها هست باید شسته شود پس ظاهر روایات بدلیت نیست.

مسئله هشتم: موهایی که رقیق است علاوه بر پوست صورت خود آن‌هم باید شسته شود چون صدق وجه می‌کند و امر ﴿فاغسلوا وجوهکم﴾ شامل آن می‌شود.

مسئله نهم: اگر کسی شک کند که موی او پُر پشت است یا نه؟ باید احتیاط کند و برخی این احتیاط را از راه علم اجمالی می‌دانند مثل حاج‌آقا رضا همدانی و برخی مثل آقای خویی از راه استصحاب عدم احاطه می‌دانند.