موضوع: (فصل فی افعال الوضوء - وضوی زیر باران - اشکال به متن سید در عروه - مبنای علما در شبهه مفهومیه)

مسئله بیست و دوم (درباره وضو گرفتن با آب باران در حال باریدن باران): همه فقها چه از قدما و متأخرین جایز می‌دانند و قاعده وضو این است که الاعلی فالاعلی یعنی از بالا به سمت پایین را مراعات می‌کند، مرحوم صاحب جواهر ادعای اتفاق کرده است که اتفاق سیره عملی فقها است و اتفاق بالاتر از اجماع است و همچنین از روایت علی ابن جعفر عن اخیه علیه‌السلام که مردی وضو نداشت و باران بارید به حدی که اعضای وضو خیس شد آیا کفایت از وضو می‌کند؟ امام فرمودند اگر در حکم شستن باشد مجزی است اما در حکم تر شدن مجزی نیست.[1]

اشکال ما با متن سید در عبارت ایشان است که سید می‌گوید اگر کسی از اول نیت وضو نداشت لکن بعدازآنکه آب بر اعضای وضو جاری شد و با دست خودش بر روی صورت می‌کشد به اعتبار اینکه کاملاً صورت را بشوید یا بر دست‌های خود می‌کشد که کاملاً دست را بگیرد در این صورت کافی است و بجای اینکه وضوی ترتیبی بگیرد وضوی ارتماسی گرفت و صورت را در آب فرو برد که کفایت می‌کند. حال اشکال این است که رفتن زیر باران تارة به قصد شستن دست‌ها است و اخری به قصد تطهیر شستن صورت و دست‌ها است و گاهی هم به خاطر اینکه در مسیر منزل است مثلاً مجبور است در زیر باران حرکت کند پس جریان آب صرفاً نمی‌تواند به‌حساب وضو نیت شود. آنچه از اوامر وضو می‌فهمیم اینست که باید از ابتدای شستن نیت کند لذا این نیت وضو در سه مرحله است یکی احداث و ایجاد است یعنی نیت از اول در آب ریختن از رستنگاه کند و دوم در ابقا است که بین وضو رها نشود و دیگر در استمرار و توالی است لذا اشکال این است که چطور سید می‌گوید اگر از اول نیت نشود و بعد که خیس شد نیت کردن کافی است یعنی ایشان نیت را در ابقا و استمرار می‌خواهد یعنی وقتی صورت خیس شد آن‌وقت به نیت وضو دست بکشد.

اشکال دوم: مضافاً که جمع کثیری از متأخرین قائل‌اند به خشک بودن اعضای وضو، کسی که زیر باران خیس شده و از اول قصد وضو نداشت اعضای وضوی او خشک نیست بله اگر آب دوم بیش از آب اول باشد اشکالی ندارد.

اشکال سوم: اشکال مهم‌تر اینست که حرکت‌هایی که با دست روی آب صورت یا دست‌ها انجام می‌دهد شستن اول یا دوم حساب می‌شود؟ اگر شستن دوم باشد که شستن دوم مستحب است و شستن مستحبی وضو نمی‌شود و اگر شستن اول حساب شود که غَسل انجام‌نشده است.

مسئله ۲۳ (درباره شک در ظاهر و باطن عضو وضو): در اینجا شبهه مصداقیه است نه مفهومیه یعنی نمی‌دانم این شکاف یا بلندی ناخن که زیر آن، ظاهر دست است یا باطن دست است؟ فقها فرمودند احتیاط واجب شستن دست است و دلیل یکی اصالة الاشتغال و دوم استصحاب بقای ظاهر.

اشکال استاد: لازمه عقلی این استصحاب اینست که باطن نیست و این اصل مثبت است و حجت نیست و اشکال در احتیاط از جانب شما که باید شک بین اقل و اکثر باشد اینست که ما این شک را شک در محصل غرض میدانیم که آیا با نشستن آن امتثال حاصل‌شده یا نه؟ احتیاط جاری است و در شبهه مفهومیه به اطلاقات ادله رجوع می‌شود که باید شسته شود.