درس خارج فقه استاد میرزا محمدحسین احمدی فقیه یزدی

موضوع: ادامه بحث آسیب اجتماعی سوء خلق:(فقه الاجتماع حسن خلق داشتن)

15938- 35- و عن أبيه عن ابن مخلد عن الرزاز عن أحمد بن‌محمد بن أبي العوام‌[1] عن عبد الوهاب بن عطاء عن محمد بن عمرو عن أبي سلمة عن أبي هريرة أن النبي ص قال: إن أكمل المؤمنين إيمانا أحسنهم خلقا و خياركم خياركم لنسائه.[2]

حسن خلق باعث کمال می شود وبهترین افراد شما کسی که با زن خودش درست رفتار کند.

این دو کنارهم است حسن خلق با خوبی به زن،کاملترین ایمان را این ها دارند.

15939- 36- عبد الله بن جعفر في قرب الإسناد عن هارون بن مسلم عن مسعدة بن صدقة عن جعفر بن محمد عن أبيه عن آبائه ع قال: قال رسول الله ص‌ أول ما يوضع في ميزان العبد يوم القيامة حسن خلقه.[3]

أقول: و يأتي ما يدل على ذلك‌.

اولین چیزی که در میزان گذاشته می شود حسن خلق است.

عظمت زیادی به حسن خلق داده شده که در بین اعمال اول چیزی که در ترازوی اعمال می آید حسن خلق است.

شاید شرط صحت وپذیرش نماز بشود حسن خلق.

جلو بودن غیر قبولی است جلو بودن این که محاسبه می شود ومقدمه ابتدایی است برای بقیه اعمال که یکیش نماز است از جهت سنجش.

قبول نماز در قیامت(اول ما یحاسب به یوم القیامه الصلاه ان قبلت قبل ما سواها) ؟

قبول عمل فعل است اما این که این شخص اعتباری دارد که بتوان اعتماد کرد وعملش را بررسی کنند مربوط به حسن خلق او است.

اول چیزی که در میزان می آید برای این شخص حسن خلق او است تا او ارزش پیدا کند برای رسیدگی به اعمالش.

آسیب اجتماعی سوء خلق وتندخویی:

مصادیق وجلوه های حسن خلق

تمام اشیاء دنبال ظهور وجلوه اند چه مادی وچه معنوی.

ظهور چطور جلوه میکند تفاوت است؛آن حقیقت همان حقیقت است اما در ظهور تفاوت دارد وباید دقت کرد چطور ظهور می کند حسن خلق حقیقتی است که در ظهور این مصادیق را دارد.

15943- 1- محمد بن علي بن الحسين في ثواب الأعمال عن أبيه عن سعد عن محمد بن الحسين عن العباس بن معروف عن سعدان بن مسلم عن عبد الله بن سنان عن أبي عبد الله ع قال: قال رسول الله ص أ لا أخبركم بمن تحرم عليه النار غدا قالوا بلى يا رسول الله قال الهين القريب اللين السهل.[4]

ایا هین ولین وسهل مراتب یک ماهیت است؟

هین از هوُن وهوَنَ گرفته شده است.به معنای آرامش ووقار،هین وقاری که در فرد جلوه می کند؛لیّن هم از مدارایی است وهر دو نزدیک هم است واگر مرادف آمده چون دو تا معنای هم را می رساند مثل مسکین وفقیر که باهم باشند دو معنا است ولی جدا جدا باشند یک معنا دارند وبا هم رتبه را تغییر می دهد وتفاوت می گذارد که هیّن وقار مخصوص وعظمت در روح مومن است ولیّن از ملایمت ونرمی است.

لغات در مقام اشتقاق معنا رتبه بندی در همان معنا به وجود می آید از یک معنای بسیط معنای دیگری بیرون می آید واین معنا طوری می شود که در کنار معنای دیگر موجب جدایی این دو از جهت درجه ورتبه می شوند والا هردو از یک حقیقت وواقعیت است وحقیتقت در رتبه تفاوت می کند واین مانع ندارد در برخی موارد مثل مسکین وفقیر می شود.

اما مشکل این است که در فارسی معادلی برای برخی کلمات عربی نداریم با این که این ها درکنار هم تفاوت معنایی دارند مثل هین ولین و...

مرحوم شعرانی ره:

گاه می شود به زبان دیگری معنا کرد وآن معنا را به زبان فارسی برگرداند تا معنا در فارسی فهمیده شود وگاه باید جمله ای برای کلمه ای بیان کرد.

گاه هم می شود کلماتی که در روایات معانی را توضیح داده آورد.

معنای روایت:

یعنی خبر کنم چه کسی جهنم ندارد؟ووارد جهنم نمی شود؟

فرمودند:کسی که اسان گیر باشد،قریب باشد یعنی قرب ونزدیکی باشد مثلا می گوییم خویش وقوم درواقع نزدیک وهم زیست هستند این همان قریب است.

اللین نوعا در فارسی ملایم ونرم است وخشن نیست وآسان گیر است معنا می کنیم وتند نیست.

15945- 3- الحسن بن محمد الطوسي في الأمالي عن أبيه عن محمد بن محمد عن أبي غالب الزراري عن محمد بن عبد الله بن جعفر الحميري عن أبيه عن أحمد بن أبي عبد الله البرقي عن محمد بن عبد الرحمن العرزمي‌عن أبيه عن أبي عبد الله ع قال: من زي الإيمان الفقه و من زي الفقه الحلم و من زي الحلم الرفق و من زي الرفق اللين و من زي اللين السهولة.[5]

از مسائل مهم این است که ایمان بدون فقه روشن نیست وآدم باید بفهمد واز روی فهم وعقل وعلم ودانش ایمان باشد که فهم نوعا عقل ومعرفت را شامل می شودو این خصوصیات را دارد.

از زی ایمان فقه است، از زی فقیه حلم است وباید حلیم باشد کانه از مزایای فقه حلم است.

از زی حلم رفق ومدارایی و رفاقت است واین ارتباط صمیمی که بین دو انسان است می گویند این حلم وقتی که رفق داشته باشد وتا رفق نباشد حلم حاصل نمی شود زی حلم به رفق است.

از زی رفق اللین ملایم بودن است لین مخالف خشونت است.

واز زی اللین سهل گیری است که مخالف صعوبت است،فلانی سهل المئونه است ولی یکی نه سخت گیر است وچیزهایی برای خودش سخت می کند.یا اگر گفت وگویی بین کسی بود می گوید فلانی سهل است وزود راضی می شود ولی یکی نه این گونه نیست وسخت رضایت می دهد.

سهل گیری وآسان گرفتن از خصلت صاحب لین است.

15946- 4- و عن أبيه عن هلال بن محمد الحفار عن إسماعيل بن علي الدعبلي عن علي بن علي بن دعبل أخي دعبل بن علي عن علي بن موسى الرضا عن أبيه عن آبائه عن علي بن أبي طالب ع قال: قال رسول الله ص‌ المؤمن هين لين سمح له خلق حسن و الكافر فظ غليظ له خلق سيئ و فيه جبرية.[6]

می دانیم خیلی از روایات شبیه این داریم سمح وسهله که آسان گیری است ودیگر هین ولین که عرب این دو را باهم ذکر می کند.هین نرم بودن ولین آسان گیری است. در عین حال ملایم است.

برای او خلق حسن است.این نکته بعد که هین ولین است بعد له حسن خلق است.

برعکس کافر.

خیلی جاها نسبت به افراد مومن مردم نوعا ملایمت را درک می کندو قیمت می گذارند که مومن را این گونه می دانند.پس مومن هین ولین است ومسامحه می کندو سخت نمی گیرد وکافر له خلق سیء است.

کافر چون به دنیای دیگر اعتقاد ندارد اگر ناملایمتی ببنید تندی می کند وغلظت می کند.

پس مومن برای آخرت است که لین است وهین است.

در کافر حالت اجبار کردن است ودیگران را وادار می کند این کار باید بشود این حتما بشود واین اوضاع را خراب می کند.

؟؟؟؟تیر چیست؟

این باب ریشه از حسن خلق دارد ولی در جهت جلوه وظهور ومصادیق تفاوت دارد به حسب موارد مختلف آن موارد مختلف این حقیقت در موارد مختلف جلوه های مختلفی دارد.

اجتماع گریز

در روایتی از حضرت امام صادق علیه السلام که چند عدد است منتها باب دیگری باز شده به عنوان استحباب الفت با مردم

که در حج آمده این روایت ها که شخص محرم می شود ومی خواهد همه چیز را برای خود ایجاد کند ومراعات کندو این ها را بداند وعمل کند.

105 باب استحباب الألفة بالناس‌

15940- 1- محمد بن يعقوب عن علي بن إبراهيم عن أبيه عن ابن أبي عمير عن حبيب الخثعمي عن أبي عبد الله ع قال: قال‌رسول الله ص‌ أفاضلكم أحسنكم أخلاقا الموطئون أكنافا الذين يألفون و يؤلفون و توطأ رحالهم.[7]

می گوییم فلانی جزء افاضل است یعنی کسی که فضیلت زیادی دارد؛

1-کسی است که بهترین اخلاق را دارد

2- الموطئون؛منزل جای نزول است یعنی از روی مرکب وسختی نزول پیدا کرده وآرامش پیدا می کنند وتقرر پیدا می کند یا مسکن می گوییم یعنی محل سکنی وآرامش نیست وهیچ چیز مثل مسکن آرامش نمی دهد.هرکس در مسکن خود حتی در حجزه ممکن است چنین باشد.

وطن یعنی موطن ونفس آرامش می گیردوبستگی به جایی پیدا نمی کند.خصوصیت وطن این است حب الوطن من الایمان همین است وغریبه نیست وهمه اورا می شناسند واو آمادگی دارد چیزهایی که در وجودش است بروز دهد وکسی به او ایراد نمی گیرد واین وطن این قدرپیچیده نیست که در رساله ها آمده است.کسی می خواد 30سال جایی کار کند از روزی که شروع کرد می شود وطنش.

عمده عمر او در فلان منطقه است مگر چقدر عمر دارد که آنجا می شود وطنش خوب او 30سال جایی مانده دیگر که می شود وطنش. که اکناف می شود برایش وطن.

الذین یالفون یعنی او کوچ نمی کند ورحال به کار نمی بندد ورحالش اینجا آمد؛گاه میگویند شد رحال کرد برای وطن خودش ولی برای سفر شدرحال نمی گویند که سفت بار بسته باشد.

این طبیعی است که الفت دارد انسان وشاید انسان که از انس است والفت دارد درست باشد به جهت این روایت که یالف می گوید.

الذین یالفون الموطئون:

جایی که انسان الفت دارد ،جلوه آرامش در وطن خود موطئون می شود.

وطن به معنایی کنایی است که غریب ومسافر نباشد وقتی مسافر شد غریب می شود،در کتب لغت هم برای توضیح معنای کلمه وطئ همین حدیث را آورده اند:

في الحديث‌: أَ لا أُخْبِرُكم بأَحَبِّكم إلَيَّ و أَقْرَبِكُمْ مِنِّي مَجالِسَ يومَ القيامةِ أُحاسِنُكم أَخْلاقاً المُوَطَّؤُونَ‌ أَكْنافاً الذينَ يَأْلَفُون و يُؤْلَفون.[8]

همان معنا است ولی د رجایی ظهور به شکلی ودر جایی به شکل دیگر جلوه می کند.

15941- 2- و عن عدة من أصحابنا عن سهل بن زياد عن جعفر بن محمد الأشعري عن عبد الله بن ميمون القداح عن أبي عبد الله ع قال: المؤمن مألوف و لا خير فيمن لا يألف و لا يؤلف.[9]

مومن انس والفت دارد وارتباط خاص یا هم نوع خودش پیدا می کند وآدمی که ارتباط برقرار نمی کند خیری در او نیست.

15942- 3- محمد بن الحسين الرضي في نهج البلاغة عن أمير المؤمنين ع قال: قلوب الرجال وحشية فمن تألفها أقبلت عليه.[10]

اصل این که مثل بچه تا آدم غریب می بیند گریه می کند ،قلب انسان وحشی است مثل بچه که غریبه می بیند واگر توانست تالیف ایجاد کنداز وحشی گری درمی آید،حیوانات همین گونه انداول وحشی اند تا محبت کنی آرام می شوند نوعا این گونه اند مگر حیوانی که ذاتا وحشی ودرنده اند.