موضوع: (مسح پا - ملاک تعدد شستن - نظر استاد - آیا اسراف در وضو مبطل است - نظر استاد)

مسئله چهل و سوم (ملاک تعدد غسلات): معروف آنست که غسله اول واجب و غسله دوم مستحب و غسله سوم بدعت و حرام است اما شناختن خود این غسله به چه ملاکی است؟ سید در عروه فرمودند که اگر ده بار آب بر روی عضو وضو ریخته اما نیت شود که یک غسله است همان یک غسله حساب می‌شود پس ملاک ایشان در تعدد، نیت و غسل است چون غسل وضویی عنوان قصدی است اما ریختن آب و جاری کردن آب چه قصد بکند و چه نکند فرقی ندارد پس در جری آب قصد لازم نیست.

اشکال استاد:

اولا: تحقق و حصول وحدت و تعدد از کجا معین می‌شود؟ قطعاً وحدت از امور خارجیه است و تشخیص امور خارجیه با عرف است لذا نیت و قصد کاره‌ای نیست و به نظر ما ملاک و وحدت غَسل عرف است نه قصد.

ثانیاً: اما ده بار ریختن آب به نظر عرف یکی نیست ولو اینکه نیت یک‌بار بشود بله اگر آب ریختن بر عضو وضو به‌صورت مستمر باشد آن مرّات عدیده یکی حساب می‌شود مثلاً شیر آب باز است حال چند تا مشت آب ریختن یکی است اما مشت‌های جداگانه هر کدام یک شستن است.

ثالثاً: اما دلیلی بر استحباب غَسله دوم نداریم که قبلاً بحث شده است.

مسئله چهل و چهارم: ابتدای شستن باید از بالا باشد نه از پایین چون مقتضای ادله وضو مانند ﴿فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم﴾ اینست که امر به غسل شده نه امر به صب (جاری کردن آب) پس باید شستن از بالا باشد اما ریختن آب لازم نیست از بالا باشد و ثمره‌اش این است که اگر آب خودبه‌خود از دست به بالا مثلاً جاری شد وضو باطل نیست بلکه مهم این است که در مورد غَسل نباید آب به بالا برود.

مسئله چهل و پنجم: آیا اسراف در آب وضو مبطل وضو است یا نه؟ سید در اینجا سه فرع مطرح کردند:

فرع اول: اسراف در آبِ وضو مکروه است یعنی ثواب را کم می‌کند و دلیل آن خبر حریز عن ابی عبدالله علیه السلام که فرمودند «إن لله ملائکة یکتب سُرُفَ الوضوء» که خدا فرشته‌هایی دارد که اسراف در آب وضو را نمی‌نویسند. علامه مجلسی در مرآة العقول[1] فرموده‌اند این نوشتن اسراف در وضو مربوط به شستن عامه است و در ادامه حدیث دارد که تجاوز از حکم وضو هم نوشته می‌شود که حکم وضو این است که در وضو مسح کشیده شود که تجاوز آن از مسح به شستن است پس این‌گونه لحن روایت دال بر حرمت نیست و حمل بر کراهت می‌شود و حدیث از نظر مشهور ضعیف است و حرمت فهمیده نمی‌شود.

نظر استاد: اسراف در جایی حرام است که موجب تضییع آب شود و حتی ضامن است اما مبطل نیست.

فرع دوم: استحباب اسباغ است یعنی گرفتن وضوی نیکو.

فرع سوم: آب وضو به مقدار یک مُد باشد یعنی ۷۵۰ گرم اما برخی می‌گویند که این مقدار آب را برای استنشاق و مضمضه و شستن دو دست استفاده شود چون مد یک‌چهارم مَنِ تبریزی است پس این یک ربع فقط برای افعال واجب نباید مصرف بشود و در مقابل برخی از فقها از روایات ابن کثیر و حذّاء که از اخبار بیانیه است که وضوی امیرالمؤمنین علی علیه السلام و امام باقر علیه السلام را نقل کرده‌اند می‌گویند که این یک مد را هم برای استنجاء استفاده کند[2] ، اما مورد قبول واقع نشده چون از این حدیث به دست نمی‌آید که این مد آب برای استنجاء استفاده شود چون:

اولاً: امام علیه السلام اسمی از این آب وضو نبرده‌اند و فرمودند که امیرالمؤمنین علیه السلام قبل از وضو استنجاء می‌کردند من هم این کار را می‌کنم.

ثانیاً: اگر منظور از استنجاء بول باشد آب کمی می‌برد و فایده‌ای ندارد اما اگر غایط باشد آب زیادی می‌برد.

ثالثاً: به طور کلّی اخبار بیانیه جنبه تعریض و کنایه به عامه دارد که چرا شما دستتان را برعکس می‌شویید و ... پس نحوه بیان وضوی امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام جنبه تعریض به آن‌ها را دارد.