موضوع: (شرایط آب وضو - حکم وضو از نهر منشعب شده بدون اذن مالک - نظر استاد - حکم وضو از حوض وقف شده برای مصلین همان مسجد و نماز با آن وضو در غیر آن مسجد - فروعات مسئله - اقسام حرمت)

مسئله نهم: اگر بدون اذن مالک در یک نهری شکافی ایجاد کند و مثل یک جوی آب برای تصرفات خودش ایجاد کند آیا رهگذرها همان‌طوری که از آب آن می‌توانستند استفاده کنند آیا از این محل منشعب شده از آن نهر می‌توانند وضو بگیرند یا نه؟ مرحوم سید می‌فرمایند که وضو از این آب جایز نیست اگرچه مکان مباح باشد و مملوک شخص غاصب باشد و دلیل این است که سیره بر جواز وضو از این آب احراز نشده است و اکثر فقهای بعد از سید به فتوای ایشان عمل کرده‌اند.

نظر استاد: لکن حق این است که این مسئله دو فرض دارد:

فرض اول: جواز وضو از این نهر منشعب شده است چون به نظر ما سیره بر جواز وضو است چون سابقاً وضو گرفتن از آن آب نهر جایز بود و الآن این آب همان آب است.

فرض دوم: آیا تصرف برای غیر غاصب و من تبع جایز است یا نه؟ بله چون تصرف غیر غاصب تصرف عدوانی نیست و برای غاصب جایز نیست چون تصرف او عدوانی است.

مرحوم سید به مناسبت این مسئله یک فرع دیگری را ذکر کردند و آن اینکه اگر کسی از این مکان قدری آب بردارد و به مکان دیگری ببرد و آنجا وضو بگیرد وضوی او اشکال دارد لعدم احراز السیرة.

اشکال استاد: همان جواب بالا است.

مسئله دهم: اگر کسی بدون اذن مالک نهر مسیر نهر را عوض بکند مرحوم سید می‌فرماید حکم به جواز وضو یا شرب برای غیر غاصب مشکل است چون قدر متیقن از موارد سیره آنجایی است که آب در خود نهر باشد یعنی همان مسیر اولیه نهر و وقتی مسیر آن عوض شد شک می‌شود که آیا سیره بر جواز تصرف هست یا نه؟ اینجا هیچ دلیلی بر جواز تصرف وجود ندارد بلکه ادله منع از حرمت تصرف در مال غیر اینجا را شامل می‌شود لذا وجه اشکال سید، عدم احراز مخصص یعنی سیره است که سیره بخواهد مخصص ادله منع باشد.

اشکال استاد: عبارتی که سید فرمودند «لا یبعد بقاء حق الاستعمال بالنسبة الی مکان التغییر» که بعید نیست حق استفاده از این آب را برای همین مسیری که تغییر کرده برای عابرین باقی باشد درحالی‌که نظر ما این است که حق تصرف ندارد چون قیام سیره بر تصرف در این فرض ثابت نشده و باید احتیاط کرد. اگر بخواهیم حال این منطقه را عوض کنیم این تصرف بدون اذن مالک است چون بدون اذن مالک مسیر نهر را عوض کرده و کار غیر شرعی کرده و هرکجا غیر شرعی باشد سیره بر عدم جواز تصرف است پس سید نباید بگوید بعید نیست بنابراین استفاده از انهار کبیره و منشعبات آن قبل از تغییر مسیر جایز است مثل وضو گرفتن اما بعد از تغییر به یکی از این دو شرط جایز است، شرط اول رضایت مالک و شرط دوم اینکه این مسیر به مسیر قبل برگردد.

مسئله یازدهم: اگر حوض مسجد وقف برای نمازگزاران در این مسجد شده است آیا جایز است وضو گرفتن از این حوض و در غیر این مسجد نماز خوانده شود یا نه؟ فروعی مطرح است و قبل از آن یک مقدمه به‌ عنوان یک‌ کبری کلی بیان می‌شود.

مقدمه: حرمت سه قسم است، اول: فعلی و متنجز است، دوم: فعلی غیر متنجز است، سوم: نه فعلی و نه متنجز است.

اما فرع اول: آنجایی که حوض مسجد برای مصلین این مسجد است و وضو می‌گیرد به قصد اینکه در این مسجد نماز نخواند وضوی او حرام است و حرمت آن هم فعلی و هم متنجز است و این از امور شرط متأخر است چون شرط صحت این وضو صلاة فی المسجد است و نخواندن نماز در مسجد متأخر از وضو است و این نخواندن حرام است پس شرط متأخر و وضو حرام شد و وقتی حرام‌ شود چون وضو یک عمل عبادی است و اگر حرمت به وضو تعلق بگیرد وضو باطل است حالا اگر کسی بعد از وضو گرفتن از قصد خودش عدول کند و بنا بگذارد که در این مسجد نماز بخواند چون قصد او به نحو شرط متأخر دخیل بوده بازهم حرام است چون این وضوی به قصد اول منقلب به قصد دوم نمی‌شود.