موضوع: (شرایط آب وضو - صور وضو گرفتن از مکان وقف خاص - حکم جاهل و عالم - بحث ملازمه بین ضمان وتلف)

فرع دوم: با علم به وقف خاص از حوض مسجد وضو گرفت به قصد اینکه در مسجد دیگری نماز بخواند اما بعد از وضو مشکلی پیش آمد که آنجا نمی‌تواند برود در اینجا حرمت وضو فعلی است اما منجز نیست چون تنجز در صورتی است که بخواهد در این مسجد نماز بخواند نه در مسجد دیگر لذا آیا این حرمت واقعیه مبطل وضو است یا نه؟ ما در بحث جاهل گفته‌ایم که حرمت واقعیه، عمل عبادی جاهل را باطل نمی‌کند که اگر کسی جاهل به زمین غصبی است و نماز بخواند باطل نیست چون شرط، شرط واقعی نیست بلکه ذُکری است لذا در اینجا هم قائل می‌شویم که حرمت واقعیه اثری ندارد بلکه آن حرمت واقعی مؤثر است که منجز باشد و وقتی منجز نباشد مبطل نیست.

إن قلت: از نظر ظاهری شخص متوضی معذور است ولی از آبی وضو گرفته که جز موقوفٌ علیهم نبوده که موقوفٌ علیهم این حوض مصلین این مسجد است و او بنای نماز در این مسجد را ندارد لذا از این بدائی که حاصل شد کشف می‌شود که او از اول داخل در موقوفٌ علیهم نبوده است و تصرف او حرام بوده پس وضو باطل است.

قلت: ما در مسئله چهارم بحث کردیم که حرمت از موانع ذُکریه است نه واقعیه لذا در باب وقف خاص شرط متأخر است که آن نمازخواندن در این مسجد است پس ترک نماز حرام است و این شرط متأخر هم ذُکری است نه واقعی لذا واقعاً ایشان جزء موقوفٌ علیهم نبوده اما ظاهر ایشان جزء موقوفٌ علیهم بوده چون هنگام وضو تصمیم جدی داشته که در این مسجد نماز بخواند و بعد کاری پیش آمد و نتوانسته است و شرط هم شرط ذُکری است.

فرع سوم: قصد نماز در این مسجد را دارد و وضو هم گرفته اما اینکه احتمال می‌دهد نتواند در این مسجد نماز بخواند اینجا علم به ترک نماز ندارد لذا نه آن حرمت ترک نماز فعلی است و نه منجز است اما فعلی نیست چون علم ندارد که مانع برطرف می‌شود اما منجز هم نیست چون مقداری برای رفع مانع هم صبر کرده است.

فرع چهارم: از حوض وقف خاص وضو می‌گیرد اما جاهل به وقف خاص است یا جهل مرکب دارد که معتقد است وقف خاص نیست اما اشتباه کرده است در اینجا هم نه فعلی و نه منجز است و فقط در مقام انشاء است و این وضو صحیح است و احتیاط لازم نیست که وضوی دیگری بگیرد چون احکام شرعی برای غافل فعلیت ندارد و امتثال در مقام انشاء امکان ندارد بلکه باید به فعلیت برسد تا امتثال بشود.

فرع پنجم: اگر انسداد رفع شد یعنی مانع برطرف شد و تمکن به نماز در آن مسجد پیدا کرد مرحوم سید فرمودند در همان مسجدی که وضو گرفته واجب است نماز بخواند.

نظر استاد: جایی که مثلاً درب مسجد بسته بود نه حرمت فعلیه و نه متنجز است یا کسی که غافل بود و از غفلت به علم رسید در دوران غفلت حکم برای او نه فعلی و نه متنجز بوده است لذا وجهی برای وجوب نماز در این مسجد و بطلان وضوی غافل وجود ندارد.

فرع ششم: بین صحت و ضمان یا بین بطلان و ضمان ملازمه نیست چون ممکن است برخی موارد صحیح باشد و شخص ضامن باشد و برخی مواقع باطل باشد اما شخص ضامن نباشد ازاین‌جهت مثل آقای حکیم و خویی ره فرمودند در تمامی این موارد فوق شخص ضامن است که اگر در این مسجد نماز نخواند ضامن آب این مسجد است.

نظر استاد: در حق جاهل و غافل ضمان نیست چون غفلت و جهل هم حکم تکلیفی و هم وضعی را برمی‌دارد.