موضوع: شرایط آب وضو/ صور وارد شدن در زمین غصبی و وضو گرفتن در حال خروج/ اشکالات بحث

مسئله هجدهم: اگر کسی در زمین غصبی وارد شد وقتی که متوجه غصب کردن شد تصمیم گرفت که خارج‌ بشود آیا در حال خروج وضو گرفتن صحیح است یا نه؟ این مسئله سه صورت دارد:

صورت اول: از روی غفلت وارد مکان غصبی شده است و از طرفی در حال خروج به نحوی وضو گرفت که منافات با فوریت نداشته است در اینجا سید در عروه حکم به صحت وضو کردند به دلیل اینکه این وضو در حال خروج از زمین غصبی حرام نیست و وقتی حرام نباشد وجهی برای حکم به بطلان نیست و علت حرام نبودن برای این است که نسبت به خروج اضطرار پیدا کرد و اضطرار رافع تکلیف است.

اشکال استاد: شما یکی از شرایط وضو را اباحه مصب آب وضو می‌دانستید یعنی آنجایی که آب وضو می‌ریزد مباح باشد و فرض این است که آن مکان که آب وضو بر آن ریخته می‌شود غصبی است لذا شما باید حکم به بطلان وضو بکنید و اضطرار، حرمت تصرف در مکان را برمی‌دارد اما حرمت غصبی بودن محل ریختن آب وضو را برنمی‌دارد اما بنا بر مبنای بسیاری از بزرگان و ما، اباحه مصب آب وضو را شرط نمی‌دانیم و حکم به صحت می‌کنیم.

صورت دوم: عمداً وارد زمین غصبی شده و گناه کرد اما پشیمان شد و قصد تخلص از غصب کرد و به همین قصد خارج شد در اینجا هم سید حکم به صحت وضو کردند چون توبه این خروج حرام را مقرب وضو می‌کند و باعث می‌شود که وضو حالت عبادی بگیرد مثل همان وضو گرفتن در زمین مباح.

دلیل مرحوم شیخ انصاری ره در صحت این وضو: خارج شدن از زمین غصبی مقدمه تخلص از حرام است و تخلص از حرام واجب است پس خارج شدن از زمین غصبی عقلاً و شرعاً واجب است لذا وضو صحیح است چون عمل واجبی را انجام می‌دهد و خروج او حرام نیست.

اشکال استاد:

اولاً: توبه عقاب آنچه را برمی‌دارد که قبلاً انجام داده است نه اینکه عقاب آنچه را که الآن یا در آینده می‌خواهد انجام بدهد را بردارد لذا وارد شدن در زمین، عمدی و به سوء اختیار بوده و توبه عقوبت این سوء اختیار را برمی‌دارد اما خارج شدن از آن زمین را که برنمی‌دارد بلکه همواره آن خروج حرام و مبغوض مولا است.

ثانیاً: اما قصد تخلص اثر معصیت را برنمی‌دارد چون ورود او به سوء اختیار بوده لذا کما کان معصیت باقی است اگرچه تخلص هم بر او واجب باشد مضافاً که وجوب تخلص وجوب غیری است و وجوب غیری محتاج به قصد قربت نیست لذا ملازمه بین وجوب مقدمه و ذی المقدمه در اینجا اثری ندارد که این خروج مقدمه برای تخلص واجب باشد.

صورت سوم: آنجایی که توبه نکرد و قصد تخلص نکرد که سید فتوا داده صحت وضو محل اشکال است چون وضو در فضای غصبی است.

نظر استاد: وضو صحیح است چون خروج از زمین از افعال وضو نیست و متحد با وضو نیست لذا وقتی خروج غصبی باشد و افعال مباح باشد وجهی برای بطلان نیست.

مسئله نوزدهم: اگر آب قلیل غصبی را در حوض آب مباح بریزد که آب قلیل با آب مباح امتزاج شده است و قابل جداسازی نیست که دو صورت دارد:

تارةً: رد این آب ممکن است مثلاً کل این آب را از مالک آن می‌خرد یا اینکه با او شریک بشود که شخص مخیر است که یکی را اختیار کند.

اُخری: رد آن ممکن نیست در اینجا سید فتوا دادند تصرف جایز است چون این مقدار آب غصبی در حکم تالف است و خود سید اشکال کرده که رضایت مالک باید جلب بشود.

اشکال استاد: تالف هرگز در متماثلین نیست بلکه در غیر متماثلین است مثلاً یک مقدار شیره غصبی در حوض آب ریخته شود اینجا شیره تلف شده است اما آب را در آب ریختن تلف به حساب نمی‌آید و به نظر ما این شراکت قهریه است.