موضوع: شرایط وضو/ وقت برای وضو و نماز وسیع باشد/ ضرر داشتن آب اما وضو گرفتن با آب - مبانی در مورد ضرر زدن به بدن

شرط هشتم: وقت برای وضو و نماز وسیع باشد منشأ این شرط اینست که نماز باید تماماً در داخل وقت خوانده شود لذا نماز در خارج از وقت نماز نیست به همین خاطر باید زمانی که وضو می‌گیرد محاسبه کند که این زمان فرصت برای نماز خواندن باقی می‌گذارد یا نه؟ که اگر ببیند با وضو گرفتن فرصتی برای نماز خواندن نیست باید تیمم کند، بر این شرط اجماع وجود دارد که در دوران بین طهارت ترابیه و مائیه و حفظ نماز اجماع بر مقدم بودن طهارت ترابیه است.

إن قلت: در برخی از روایات معتبر وارد شده[1] که اگر یک رکعت از مجموع رکعات نماز داخل وقت باشد بر او واجب است نماز را با وضو بخواند لذا وجهی برای فتوای فوق وجود ندارد که اگر یک رکعت هم باقی باشد حق ندارد وضو بگیرد.

قلت: این روایات نظری به بحث ما ندارد چون بحث ما تبدیل طهارت مائیه به ترابیه است لذا باید روایتی آورده شود که ناظر به این بحث باشد اما آن روایات مربوط به این است که اگر کسی به اندازه یک رکعت وقت دارد آیا تکلیف نماز خواندن از او ساقط شده یا نه؟ حدیث می‌گوید خیر و باید اداءً بخواند.

فرع اول: حال اگر زمان تیمم با زمان وضو تفاوتی نداشته باشد و چه‌بسا بیش از وضو وقت می‌برد در اینجا وضو متعین است چون اینجا قاعده تخییر جاری نمی‌شود چون تخییر درجایی است که هر دو اصل باشد اما بین اصل و بدل تخییر معنا ندارد.

فرع دوم: اگر وقت برای وضو ضیق بود و تیمم وظیفه او بود اما وضو گرفت آیا وضو صحیح است یا نه؟ دو قول است سید در عروه تفصیل داده به اینکه اگر وضو را برای این نماز بگیرد این وضو باطل است چون قصد قربت برای این وضو نمی‌آید چون این وضو حرام بود و برای این نماز باید تیمم انجام می‌داد اما اگر به قصد این نماز وضو نگرفت و به قصد قربت وضو گرفت این وضو صحیح است و قصد قربت از این وضو تمشی می‌شود.

نظر بزرگان: جمعی از فقها مثل مرحوم امام ره و آقای خویی ره فتوای به صحت داده‌اند مطلقا چه این وضو مقید به این نماز باشد و یا نباشد چون وضو امر مستقلی دارد و در بحث وضو گفته شد که وضو امر مستحبی و نفسی دارد لذا عبادیت وضو ربطی به عبادیت نماز ندارد و عبادیت وضو ذاتی است و اکتسابی نیست مضافاً که امر به تیمم مقتضی نهی از ضدش نیست که اگر مقتضی بود وضو باطل بود چون وضو ضد تیمم است اما اینجا چون وضو امر مستقلی دارد بحث اقتضای فوق مطرح نمی‌شود و هرگز وضو منهی عنه نمی‌شود.

مسئله بیست و یکم: اگر آب مضر برای متوضی است و درعین‌حال از آب برای وضو استفاده می‌کند و خود این آب باعث ضرر زدن به بدنش می‌شود آیا این وضو صحیح است یا نه؟ سید در عروه فرمودند که وضو صحیح است درصورتی‌که وضو عامل افزایش بیماری او نشود اما آن شخص به فعل اول خود معصیت کرده است.

اما منظور سید:

تارة: کسی بیمار است و وضو برای او ضرر دارد اینجا وظیفه تیمم است که در جلسه قبل بحث شد.

ا‌خری: آب را استفاده کرد و ضرر هم دید؛ اما بعد از ضرر برای وضو یا غسل هم آب ریخت سید می‌فرماید این آب بعد از آن ضرر بدنی اگر آن ضرر را بیشتر بکند وضو باطل است اما اگر تأثیری نداشته باشد وضو صحیح است اما فعل اول ایشان یعنی آن‌قدر آب مصرف کرد تا مریض شد آن کار اول حرام است.

نکته: درباره معصیت ضرر زدن به بدن دو‌ مبنا است:

مبنای اول: که اضرار به نفس حرام است و مبنای دوم مثل مرحوم امام ره و آقای خویی که حرام نیست و بنا بر مبنای اول فتوای به معصیت داده می‌شود اما بنا بر مبنای دوم فتوای به معصیت داده نمی‌شود.