موضوع: شرایط وضو/ حکم مباشرت در افعال وضو/ ادله - حکم مباشرت در مقدمات وضو – ادله

شرط نهم (مباشرت در افعال وضو): اگر دیگری او را وضو بدهد یا در شستن اعضای وضو او را کمک کند وضو باطل است.

دلیل اول: اجماع عملی است چون بین وضو و سایر عقود و‌ ایقاعات فرق روشنی است که در بیع و صلح و ... از امور اعتباری است و تکوینی نیست و عقلا برای نظم زندگی این عقود را اعتبار کردند و شارع آن را امضا کرده است اما وضو و غسل تکوینی است و غسلات و مسحات اعتباری نیستند چون:

تارة: خداوند اسباب تکوینی را تشریع کرده به غرضی که آن غرض قرینه خارجیه است که مباشرت لازم نیست مثل ازاله نجاست از لباس یا تشریع شدن تطهیر که ازاله نجاست است که خودش انجام بدهد یا از طریق باران باشد.

اخری: غرض از تشریع، عبودیت و تقرب است مثل وضو و نماز که در اینجا تولیت دیگری اشکال دارد چون عبادت هر کسی مخصوص به خودش است و فقها می‌نویسند «یجب فی الوضو غَسل الوجه و الایدی و مسح الراس و الرجلین» و هیچ دلیلی بر نیابت نیست و از این عبارت عدم مشروعیت نیابت فهمیده می‌شود و بنای عقلا و سیره مسلمین بر عدم تولیت است لذا اجماع عملی بر عدم جواز وضو دادن دیگری است.

دلیل دوم: اخبار بیانیه که وضوی پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام رسیده است نشان می‌دهد که خود حضرات معصومین وضو را انجام می‌دادند و از آیه و روایات وضو همین به دست می‌آید که در فصل مکروهات وضو بحث شد که استعانت مکروه است.

سؤال: آیا در مقدمات وضو مباشرت جایز است یا نه؟ مقدمات وضو دو‌ قسم است:

قسم اول: مقدمات بعیده یعنی کاری به اعضای وضو ندارد اما باید فراهم کرد مثل آوردن یا گرم کردن آب، مرحوم سید در اینجا قائل به عدم اعتبار مباشرت شدند.

قسم دوم: مقدمات قریبه که مختص به اعضای وضو است مثل ریختن آب بر اعضای وضو که سید فرمودند مباشرت مکروه است چون فرض این است که اِمرار و کشیدن آب به عهده متوضی است لذا اگر کسی آب به دست دیگری برای وضو بریزد گرچه از نظر کمک کردن خالی از اشکال نیست اما به حسب ظاهر صحیح است اما اگر امرار و اجرا همه به دست دیگری باشد این وضو باطل است.

اما دلیل عدم اعتبار مباشرت در مقدمات بعیده:

اول: چون در نصوص و اخبار بیانیه خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم‌السلام این مقدمات بعیده را درخواست می‌کردند.

دوم: از نظر عرف فراهم کردن این‌گونه مقدمات بعیده را از دیگران مبتلا هستیم.

اما بر اینکه سید در مثل ریختن آب در کف دست متوضی در مقدمات قریبه را مکروه می‌داند دلیل وجود ندارد بلکه صریح برخی از روایات جواز است مثل صحیحه ابی عبیده حذاء (فروشنده کفش)

متن روایت: «محمد بن الحسن بإسناده، عن الحسين بن سعيد، عن صفوان، وفضالة بن أيوب، عن فضيل بن عثمان، عن أبي عبيدة الحذاء قال: وضأت أبا جعفر عليه السلام بجمع و قد بال فناولته ماء فاستنجى ثم صببت عليه كفا فغسل به وجهه (وكفا غسل به ذراعه الأيمن) وكفا غسل به ذراعه الأيسر ثم مسح بفضله الندى رأسه ورجليه الحدیث»[1] بجمع یعنی در مشعر الحرام که حضرت را در مشعر الحرام وضو می‌دادم و حضرت دستشویی کردند و آب را به حضرت دادم و حضرت استنجاء کردند بعد روی کف دست حضرت آب ریختم و حضرت با آن آب صورت را شستند و همین‌طور برای اعضای بعدی، پس این روایت می‌رساند که این‌گونه کمک کردن مشکلی ندارد.