موضوع: (شرایط وضو - موالات - شرح برخی از متن سید در عروه در بحث موالات)

شرح متن عروه در بحث موالات

متن اول: سید فرمودند که اگر تمامی اعضای سابق وضو خشک باشد وضو باطل است دلیل آن این است که اعضای وضو با هم متصل‌اند و کل آنها یک عمل‌اند بنام وضو که اگر خشک شود وحدت عمل به هم می‌خورد و از روایات استفاده می‌شود که هیئت اتصالیه وضو باید به هم نخورد.

متن دوم: سید فرمودند که اگر عضو سابقی که می‌خواهد عضو بعدی را شروع کند خشک شود اما عضو سابق بر این عضو مرطوب باشد مثلاً می‌خواهد شروع کند به شستن دست چپ و دست‌ راست خشک شود اما صورت مرطوب باشد در اینجا احتیاط به این است که برگردد و دست راست که خشک شده را درباره بشوید، سید در عروه فرمودند که احتیاط آن است که از اول دوباره وضو بگیرد و ایشان این فتوا را از سید مرتضی در ناصریات و ابی سلار در مراسم و همچنین در مهذب گرفته است و مستند این فتوا خبر حَکم به حکیم است که دارد «یَتبع بعضه بعضاً» که برخی از اعضای وضو تابع برخی دیگر است یا در موثقه ابی بصیر است که وضو تبعیض بردار نیست که برخی خشک و برخی تر باشد و فقها از این دو روایت فهمیده‌اند که لاحق با سابق باید متصل باشد و این اتصال در اینجا وجود ندارد چون دست راست خشک شده و وحدت عمل به‌هم‌خورده است.

نظر استاد: نیازی به استیناف نیست که وقتی صورت مرطوب است و دست راست خشک شده است همان دست راست دوباره شسته شود و مرحوم امام و آقای خویی همین نظر را دارند چون در موثقه ابی بصیر کلمه «یُبس» آمده و یبس یعنی تمامی اعضاء خشک شود به قرینه «وَضوئَک» که به فتح واو یعنی آب، که اینجا اگر تمامی اعضای وضو خشک شود وضو باطل است اما برخی اعضاء خشک شود وضو باطل نیست و آن عضو خشک شده دوباره شسته بشود و مؤید این فتوا روایاتی است که در باب مسح وارد شده که اگر هنگام مسح رطوبتی در کف دست باقی نماند از رطوبت مژه یا محاسن و صورت استفاده شود و وجه تأیید این است که اگر برخی از اعضاء خشک شود وضو باطل نیست، فتلخص که استیناف خلاف احتیاط است.

متن سوم: یکی از تفاسیر موالات خشک نشدن بود حال اگر به خاطر فاصله‌ای که بین شستن اعضای وضو با اینکه شستن اعضاء زمان طولانی برد خشک شود قطعاً باید دید که آیا موالات را رعایت کرده یا نه؟ به این رسیدیم که موالات را رعایت کرده اما منشأ خشک شدن حرارت بدن او بوده یا هوا بوده که وضو باطل نیست چون شرط ما در بطلان وضو یکی از این دو امر است یکی تتابع عرفی و دوم عدم جفاف لذا اگر تتابع عرفی بود و منشأ جفاف آن چیز دیگری مثل حرارت بدن و ... بود وجهی برای بطلان وضو نیست چون أحد الامرین حاصل است بله اگر خشک شدن منشأ آن فاصله طولانی باشد وضو باطل است.

نظر استاد: شرط فقط تتابع عرفی است و احد الامرین نیست و آن جفاف یا عدم آن اماره است که موالات را رعایت کرده یا نه؟ پس اگر اعضای وضو خشک شد دلیل بر آن است که ایشان تتابع عرفی را رعایت نکرده است چون وضو یک عمل است و هیئت اتصالیه دارد و با شستن تبعیض بردار نیست حال نباید فاصله‌ای بیفتد به‌هیچ‌وجه، چه آن فاصله منجر به جفاف و خشکی بشود یا نشود پس خشک شدن یا نشدن علامت و نشانه رعایت تتابع عرفی و عدم تتابع عرفی است و نباید خشک شدن را مبطل وضو دانست بلکه باید آن را علامت دانست لذا اگر تتابع عرفی را رعایت کرد و به خاطر حرارت بدن و ... برخی از اعضا خشک شد وضو صحیح است و وقتی حرارت بدن یا طوفان باعث خشک شدن می‌شود دیگر اجفاف اماره بر عدم موالات نیست و تتابع عرفی صادق است.

برخی از فقها عدم جفاف را قید به هوای معتدل کردند مثل ابن ادریس و شهید در ذکری و ابی الصلاح حلبی در کافی که اگر هوا معتدل بود حقیقت موالات این است که اعضای وضو خشک نشود لذا اگر در هوای معتدل برخی از اعضاء خشک شود نشان می‌دهد که موالات حقیقتاً وجود نداشته است ممکن است از این بیان این فقها استفاده شود که در هوای غیر معتدل و در گرمای شدید ابداً عدم جفاف شرطیت ندارد و آنچه شرطیت دارد تتابع عرفی است پس ما باید قائل به اسقاط شرطیت عدم جفاف در هوای غیر معتدل بشویم و همچنین ممکن است بگویند در جایی که فاصله طولانی بشود بین وضو اما رطوبت باقی است این وضو صحیح است چون هوا معتدل بوده و در هوای معتدل آنچه شرط است موالات به معنای عدم جفاف است.[1]

اشکال استاد: نه عدم جفاف قید به هوای معتدل است و نه فصل طولانی با بقای رطوبت دلیل بر صحت وضو می‌شود، آنچه معتقدیم این است که جفاف و عدم آن شرطیت ندارد و اماریت دارد حتی قاضی عبد العزیز بن برّاج در کتاب کامل نظر ما را قائل است.