موضوع: (شرایط وضو - حکم اقسام اجتماع قصد قربت با ریا - آیا ریا در کیفیت عمل و اجزای عبادت باعث بطلان هست یا نه؟)

جهت سوم (اجتماع قصد قربت با ریا): آیا ریا در این صورت باعث ابطال عمل است یا مستقلاً مبطل عبادت است؟ توضیح ذلک:

بیان اول: آنچه برای انجام دادن عمل عبادی برای مکلف داعویت و انگیزه ایجاد می‌کند باید توجه کرد که آیا تمام العلة است یا جزء العلة است؟ که در اینجا اقسامی وجود دارد:

قسم اول: گاهی ریا توأم با قصد قربت می‌شود درحالی‌که نقش اصلی عبادت را قصد قربت دارد یعنی برای قصد قربت نماز خواند پس تمام العلة برای نماز خواندن قصد قربت بود اما در بین عمل گرفتار ریا شد در اینجا ریا جزء العلة است.

قسم دوم: از اول به قصد ریا شروع کرد که تمام العلة ریا است اما در بین عمل قصد قربت کرد و قصد قربت جزء العلة شد.

قسم سوم: هرکدام از این‌ها مستقلاً به عنوان تمام العلة برای نماز نقش مؤثری داشتند.

بیان دوم: ملاک داعویت مختلف است:

تارة: به قصد قربت وضو می‌گیرد و وضوی او منبعث از قصد قربت است یعنی آنچه بالفعل تأثیر گذاشت وضوی با قصد قربت بود اما ریا بر او عارض شد مثلاً در حین وضو قرآن ریایی خواند.

اخری: بالعکس است یعنی انگیزه قیام او به سمت وضو ریا بود اما قصد قربت بر او عارض شد مثلاً در حین وضو با قصد قربت قرآن خواند.

ثالثة: هرکدام از قصد قربت و ریا مستقلاً فعلیت دارد.

اما نتیجه اقسام فوق: مقتضای کلام اصحاب امامیه در هر سه صورت این است که ریا باعث فساد عبادت است اگرچه ریا تبعی باشد و مستقلاً نباشد فقط برخی از محققین متأخرین گفته‌اند که این ریا مبطل نیست چون تبعی است[1] که منظور از متأخرین مرحوم شیخ انصاری ره در کتاب الطهاره است.

بر مبنای شیخ روایات حرمت ریا و مبطل بودن ریا عبادت را، شامل ریا مستقل است نه تبعی، روایت هست که اگر رضایت مردم را داخل در عبادت بکند مشرک است و این شامل کسی است که مستقلاً ریا بکند چون کسی که از اول ریا نکند شرک نورزیده است و اکثر روایاتِ ابطالِ عبادت توسط ریا در جایی است که ریا مستقلاً باشد مثلاً روایت دارد که کسی که به قصد خالص برخیزد عبادت او باطل نیست.

نظر استاد: روایات حرمت ریا بسیار مضمون سنگینی دارد و عواقب بدی را هشدار می‌دهد مثل اینکه فرمودند که شرک به خدا از نور سیاه در شب تاریک پنهان‌تر است که این‌گونه محتوا فرقی بین ریاء مستقل و تبعی نمی‌گذارد یا روایات حرمت ریا اشاره به مبغوضیت اصل طبیعت ریا نزد خدا دارد به هر شکلی که باشد.

جهت چهارم: آیا ریاء در کیفیت عمل مبطل هست یا نه؟ مثلاً در نماز ریا می‌کند نه خود نماز را بلکه مثلاً اول وقت می‌خواهد تا همه بفهمند.

تارة: کیفیت، متحد با مأمورٌ به خارج است مثل مسجد رفتن و نماز خواندن که عمل باطل است چون حرمت به نفس عمل سرایت می‌کند.

اخری: متحد با عبادت نیست مثلاً برای تحت الحنک انداختن ریا می‌کند که در اینجا عبادت صحیح است چون این‌گونه موارد شرط کمال عبادت است و حقیقت آن عمل نیست.

جهت پنجم: آیا ریا در اجزای واجب مبطل عبادت است؟ مثلاً قرائت در نماز را ریا کرد.

تارة: بر همان جزء اکتفا می‌کند که مبطل است.

اخری: برمی‌گردد و اعاده می‌کند در اینجا این اعاده اگر زیادی عمدیه درست می‌کند یا موالات به هم می‌خورد باعث مبطل می‌شود اما اگر این موارد نباشد باعث ابطال عمل نمی‌شود.