موضوع: (شرایط وضو - فروعات نیت وجوب و استحباب وضو - نظر استاد در استحباب نفسی وضو)

در مسئله ۳۲ یکی از مطالبی که سید اشاره فرمودند این بود که اگر در اثنای وضو وقت داخل شد این وضو هم متصف به واجب و هم مستحب می‌شود به اعتبار داخل وقت، واجب و نسبت به ماقبل وقت، مستحب است حال چگونه نیت بکند؟ سید می‌فرماید به اعتبار وقت نیت وجوب می‌کند و به اعتبار قبل از وقت مستحب و لذا این وضو به دو‌ اعتبار نیت شد.

مخالفت مرحوم محقق ثانی[1] : ایشان می‌فرمایند نیت وجوب خالی از قوت نیست چون هم اصالة الصحة جاری و هم مقتضای خطاب است که اصل این است که آن مقداری از وضو که قبل از وقت گرفته بود صحیح است و اصالة الصحة یعنی استصحاب صحت که بعد از وقت شک دارم ادامه‌اش صحیح است یا نه؟ استصحاب بقای صحت می‌شود و از آن طرف در داخل وقت خطاب صل الظهر دارد پس اتمام وضو به نیت واجب می‌شود نه نیت مستحب البته محتمل است که ادامه وضو را هم به نیت استحباب بیاورد چون بعد از وقت است و بعد می‌فرماید که این وجه اضعف الوجه است که به قصد استحباب وضو تمام شود و احتمال دیگر هم این است که از اول وضو بگیرد چنانچه مرحوم علامه در قواعد گفتند.

خلاصه نظرات: پس سه نظر شد اول: مر‌حوم علامه حلی در قواعد قائل به استیناف و دوم: محقق کرکی قائل به اتمام وضو به نیت وجوب و سوم: فقهای متأخر مثل سید قائل به نیت وجوب به اعتبار بعد از وقت و نیت استحباب به اعتبار قبل از وقت.

نظر استاد: ما قائلیم که وضو امر مستحبی نفسی است لذا هرگز وضوی واحد متصف به وجوب و مستحب نمی‌شود چون حقیقت واحده است و تبعیض بردار نیست که برخی از اجزایش مستحب و برخی دیگر واجب است و همچنین اتمام وضو لازم نیست به نیت وجوب باشد چون وضو مستحب نفسی است و می‌تواند به قصد استحباب تمام بکند.

مسئله ۳۳: فروعات نیت وجوب و استحباب در وضو است

فرع اول: در برخی موارد وضو متّصف به وجوب است مثل آنجایی که نماز واجب می‌خواهد بخواند چه اداءً و چه قضاءً و وقت برای نماز دارد و می‌خواهد قرآن بخواند لذا به‌جای اینکه وضو را به نیت نماز واجب بگیرد به نیت خواندن قران گرفت سید فرمودند این وضو را به نیت وجوب بگیرد اگرچه داعی و انگیزه وضو گرفتن امر استحباب بوده است اما چون می‌خواهد بعد از خواندن قرآن نماز واجب را بخواند باید به اقوی الملاکین وضو بگیرد، این نظریه مال کسانی است که مقدمه واجب را مطلقا واجب می‌دانند چه مقدمه موصله باشد و چه نباشد حال اگر ما منکر مقدمه واجب شدیم بلکه وجوب مقدمه را عقلی دانستیم و هو المختار در اینجا وضو را باید به نیت مستحب بگیرد چون وضو امر ندبی نفسی دارد و هرگز متصف به وجوب نمی‌شود.

فرع دوم: متفرع بر فرع اول است اما اضافه‌ای دارد که این کسی که می‌خواهد قرآن و نماز واجب بخواند آیا می‌تواند هم قصد وجوب و هم ندب بکند یا نه؟ سید می‌فرماید یک قصد وجوب وصفی و یک قصد ندب غایی می‌کند یعنی وقتی وضو می‌گیرد نیت می‌کند که این وضوی خودم را به قصد عمل واجب نیت می‌کنم اما یک غایت مستحب را هم قصد می‌کنم یعنی می‌گوید که وضو می‌گیرم وضوی واجب را به‌ عنوان امتثال امر به واجب و هدف هم خواندن قرآن است، این نظریه سید بنابراین است که مقدمه واجب، مطلقا واجب است چه موصله و غیر آن چون قصد او این نیست که حتماً به نماز یا خواندن قرآن وصل بشود و مقدمه موصله این است که بگوید حتماً این وضو به نماز یا خوانده قران وصل شود.

سؤال: چرا استحباب وصفی را قصد نکند؟ یعنی وضوی او مقدمه برای یک عمل مستحبی بشود.

جواب: چون وضوی او مستحب نیست بلکه وضوی او مقدمه واجب شده است و به اعتبار مقدمه واجب، واجب شده است بله از لوازم لاینفک خواندن قرآن این است که این وضو مقدمه قرآن شده است.