مسئله ۵۴: اگر بعد از وضو یقین پیدا کند که خللی در وضویش ایجاد شده و بعد یقین او تبدیل به شک شد آیا این وضو صحیح است یا نه؟ دو فرع بحث می‌شود:

فرع اول: بعد از وضو یقین پیدا کرد جزئی از وضو را ترک کرده یا شرطی از وضو را بجا نیاورده یا برخی از قسمت‌های وضو مانع داشته و بعد یقین او به شک تبدیل شد در اینجا وضوی آن صحیح است چون قاعده فراغ جاری است و روایات قاعده فراغ مطلق است و شامل شک بعد از یقین هم می‌شود مثلاً کل ما شککت فیه مما مضی فامضه کما هو اطلاق دارد و شامل این مورد هم می‌شود و قاعده یقین در اینجا حجت نیست چون متوقف به شک شده است.

سؤال: آیا یقین به بطلان وضو مضر به صحت وضو نیست؟ جواب: خیر چون این یقین به بطلان منجر به بطلان واقعی نشده یعنی اگر یقین دارد جزئی از وضو را نشسته و این یقین واقعی بود آن‌وقت وضو باطل است اما فرض ما این است که این یقین او واقعی نیست و تبدیل به شک شده است.

فرع دوم: اگر کسی به صحت وضوی خود یقین پیدا کرد و دوباره شک کرد که آیا وضو صحیح است یا نه؟ در اینجا جریان قاعده فراغ اولویت دارد. وجه اولویت این است که در جایی که غافل از صحت وضو بود بعد از عمل قاعده فراغ را جاری می‌کنید قطعاً این جایی که غافل از صحت نیست و یقین به صحت هم داشت اما این یقین او حجت نبود و قاعده فراغ اولویت دارد.

مسئله ۵۵: مرحوم سید تفصیل بین دو امر قائل شده‌اند امر اول: یقین دارد دست چپ را در وضو نشسته یا اینکه در شستن دست چپ شک دارد و هنوز مسح را انجام نداده و دست چپ را شست و بعداً یادش آمد که دست چپ را شسته بود در اینجا سید هم احتمال می‌دهد وضوی او باطل باشد و هم صحت وضو را تقویت می‌کند.

اما وجه احتمال بطلان وضو: ممکن است این غسله سوم باشد که حرام است چون بدعت است پس با آن آبی که مسح‌ها را انجام داده آب وضو نبوده است و مسح به آب جدید مبطل وضو است.

اما وجه اقوائیت بر صحت: اینکه غسله دوم باشد و غسله دوم مستحب است چنانچه محمد بن فضیل از امام نقل کرده که دو بار شستن دست‌ها و صورت مستحب است و برای ما ثابت نشده که غسله سوم است و یقینی است که غسله دوم بوده است.

إن قلت: اگر به نظر شما این غسله دوم باشد و مستحب بوده پس چرا به نیت وجوب انجام داد و همین‌که به نیت وجوب انجام داد نمی‌توان این غسله را مستحبی حساب کرد. قلت: نیت وجوب شستن غسله در جایی است که از باب اشتباه در تطبیق نباشد اما مورد ما اشتباه در تطبیق است. به‌عبارت‌دیگر تخلف داعی مضر نیست اگر کسی به داعی وجوب انجام بدهد درحالی‌که مستحب بود این تخلف داعی مبطل نیست چون یک امر و واحد شخصی است و آن شستن دست است و لذا نیت وجوب مضر نیست چون اشتباه در تطبیق است.

سؤال: پس چرا فتوای به اعاده وضو داده می‌شود؟ جواب: چون احتمال می‌دهیم این غسله مستحب و هم واجب باشد و چون نمی‌دانیم مصداق کدام است احتیاط مستحب است.

امر دوم: به‌عنوان غسله دوم انجام داد و کشف شد که غسله سوم بوده اینجا قطعاً وضو باطل است چون مسح‌ها با آب جدید انجام شده است نه با آب وضو.