موضوع: (فصل فی الجیبرة - آیا ترتیب در وضوی جبیره لازم است؟ - ادله - اشکال استاد - در صورت تعذر از تطهیر محل زخم آیا تیمم واجب است یا نه؟ - روایات در این زمینه)

در بحث قبلی گذشت که در وضو یا غسل جبیره‌ای در صورت امکان؛ آب را به پوست برساند. عمده بحث اینست که آیا رعایت ترتیب واجب است یعنی از بالا به پایین بر اعضای وضو دست بکشد یا نه؟ آن حدی که سید در عروه فرمود این بود در صورت امکان آب را به بشره برسد اما بحثی از ترتیب نکردند و دلیل موثقه عمار است و گفتیم مثل آقای حکیم و خویی ره قائل به ترتیب هستند.

اما موثقه عمار: و بالإسناد عن عمار، عن أبي عبدالله عليه السلام في الرجل ينكسر ساعده أو موضع من مواضع الوضوء فلا يقدر أن يحله لحال الجبر إذا جبر كيف يصنع؟ قال: إذا أراد أن يتوضأ فليضع إناءا فيه ماء ويضع موضع الجبر في الماء حتى يصل الماء إلى جلده وقد أجزأه ذلك من غير أن يحله.[1] کسی که بازو یا یکی از جاهای وضوی او شکسته و قادر نیست آن پارچه را باز کند چکار کند؟ حضرت فرمودند: برای وضو یک ظرف آبی را می‌آورد و دست را در آن فرو می‌برد و آب به پوست او می‌رسد و همین مقدار کافی است و نیازی به باز کردن پارچه نیست. از ظاهر این حدیث استفاده می‌شود که آنچه برای امام مهم است رساندن آب به پوست است و از ترتیب صحبتی نفرمودند لذا همین روایت مستند فقها شده که مسح بر جبیره کافی نیست بلکه باید آب را حتی‌الامکان به پوست برساند.

اشکال آقای خویی بر دلالت موثقه عمار: دلالت حدیث ربطی به باز کردن جبیره ندارد و نمی‌خواهد بگوید که ما از باز کردن جبیره معذوریم بلکه این حدیث مربوط به این است که ما از مسح بر بشره معذوریم چون بشره زخم دارد و ممکن است آب به زخم برسد و زخم به هم بخورد چون این روایت به دو سند نقل شده یکی به سند عمار و دوم سند اسحاق بن عمار و سند دوم اصح است که اشاره دارد که اگر کسی نمی‌تواند آن مواضع شستن را با دست کشیدن مرطوب کند مسح بر دست و ساعد واجب نیست بلکه واجب است دست مجروح بسته شده را درون آب قرار بدهد تا آب آن موضع مجروح را در بربگیرد پس روایت اشاره به مسئله ترتیب ندارد و شما نسبت به ترتیب تکلیفی ندارید، روایت اسحاق ابن عمار در تهذیب شیخ طوسی ره و استبصار است و عبارت «فلا یقدر ان یمسح علیه» که آن پارچه را نمی‌تواند باز کند و بحثی از ترتیب نیست که آیا واجب است یا نه؟

اشکال استاد به مرحوم خویی: صحیحه حلبی قرینه است بر مستند خبر عمار و خبر اسحاق بن عمار قرینه ندارد. صحیحه حلبی قرینه دارد بر اینکه اگر برای کسی رساندن آب به پوست ضرر دارد بر او واجب است روی همان پارچه مسح بکشد و همچنین خبر کلیب اسدی دارد که «إن کان یتخوف علی نفسه فلیمسح جبائره» لذا با توجه به صحیحه حلبی و خبر کلیب اسدی، موثقه عمار درست است چون موثقه عمار می‌گوید آب را بشره برسانید و این دو قرینه می‌گوید اگر رساندن آب ضرر دارد این کار را نکنید که نشان می‌دهد که موثقه در مورد مسح نیست پس موثقه عمار مطلق است و این دو صحیحه آن را قید می‌زند لذا این موثقه مستند فتوای فقها شد که در جبیره ترتیب واجب نیست.

امر سوم: در صورت تعذر از تطهیرِ محل وضو آیا جبیره مشروعیت پیدا می‌کند یا باید تیمم بکند؟ تعذر در تطهیر محل وضو مسبب از سه چیز است:

اول: آب ضرر دارد مثل صحیحه حلبی که اینجا باید مسح بر جبیره کرد.

دوم: مسبب از نجاست دست و عدم امکان تطهیر است مثلاً خون زیاد می‌آید، صاحب جواهر در ج ۲ ص ۲۹۳ فرمودند حکم این دو صورت هم مثل مورد اول است چون یک مانع عقلی و یک شرعی داریم که نجاست مانع شرعی است که اگر محل نجس باشد وضو باطل است لذا صاحب مدارک و جامع مقاصد و کشف اللثام ادعای لاخلاف کردند.

روایات سه دسته‌اند:

دسته اول: اگر قدرت بر ایصال آب به بشره نیست بروی همان مراره مسح شود مثل روایت عبد الأعلی.

دسته دوم: فقط اطراف زخم شسته‌ شود. شهید اول می‌فرماید منظور این دسته روایات اینست که زخم جبیره ندارد و محدث بحرانی می‌فرماید این توجیه درست است.

دسته سوم: اگر ایصال آب به محل ضرر دارد انجام نشود و می‌گوییم هر سه دسته حرف صاحب جواهر ره را می‌رساند که اگر مضر است رسانده نشود و اگر ضرر ندارد آب رسانده شود.