الموضوع: كتاب الطهارة/الأغسال /غسل الجنابة/ الدرس 9

( فصل فی الاغسال - غسل جنابت - آیا بین مرد و زن در جنابت فرق است یا نه ؟ - روایات - راه حل تعارض روایات - نظر استاد )

فصل در غسل جنابت است و سید ره اموری را مطرح کردند :

    1. امر اول : با خارج شدن منی چه در خواب یا در حال اضطرار و اختیار غسل واجب می شود دلیل بر آن هم اجماع فقهای شیعه و هم روایات متواتر و هم اجماع مسلمین است که از ظاهر روایات استفاده می شود که منی در صور فوق اگر از انسان خارج شود غسل جنابت واجب می شود

سوال : ایا جنابت زن به انزال منی است در حالی که منی از آنها خارج نمی شود یا به ادخال عورت مرد است ولو که انزال ایجاد نشده باشد ؟ بسیاری از فقها بین زن و مرد فرقی نمی گذارند که انزال منی را سبب وجوب غسل می دانند هم در زن و هم مرد اگر چه از زن خارج نشود و دلیل اجماع مسلمین است و برخی ادعا کرده‌اند اجماع کاشف از رأی معصوم است و مهم روایات است و روایات دو دسته اند

    • دسته اول : بین زن و مرد در انزال منی فرقی قائل نیست و روایات متواتر است ، وسائل باب ۲ و ۷ از ابواب جنابت ج ۱ ص ۴۶۹

منها: وعن الحسين بن محمد، عن عبد الله بن عامر، عن علي بن مهزيار، عن الحسين ابن سعيد، عن محمد بن الفضيل قال: سألت أبا الحسن عليه السلام عن المرأة تعانق زوجها من خلفه فتحرك على ظهره، فتأتيها الشهوة فتنزل الماء، عليها الغسل أو لا يجب عليها الغسل؟ قال: إذا جاءتها الشهوة فأنزلت الماء وجب عليها الغسل [1] . اگر به زن شهوت دست داد و از او انزال منی شد غسل بر او واجب است.

منها : وعن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، عن ابن أبي عمير، عن حماد ابن عثمان، عن الحلبي، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته عن المرأة ترى في المنام ما يرى الرجل، قال: إن أنزلت فعليها الغسل، وإن لم تنزل فليس عليها الغسل. [2]

منها : در صحیحه حلبی آمده اگر در خواب شهوتی به زن دست داد حضرت فرمودند که غسل بر آن واجب است ولو اینکه آثاری از منی روی لباس او نباشد.

    2. دسته دوم : روایات زیادی هستند که صحیح السند اند و بین زن و مرد فرق می گذارد که در مرد به انزال منی غسل واجب است اما در زن فقط به ادخال است که غسل بر او واجب می شود

منها : صحیحه عمر بن اذینه : وبإسناده عن الحسين بن سعيد، عن ابن أبي عمير، عن عمر بن أذينة، قال: قلت لأبي عبد الله عليه السلام: المرأة تحتلم في المنام فتهريق الماء الأعظم، قال: لیس عليها غسل. [3]

منها : وعنه، عن أحمد بن محمد، عن الحسن بن محبوب، عن العلا بن رزين، عن محمد بن مسلم قال: قلت لأبي جعفر عليه السلام: كيف جعل على المرأة إذا رأت في النوم أن الرجل يجامعها في فرجها الغسل؟ ولم يجعل عليها الغسل إذا جامعها دون الفرج في اليقظة فأمنت؟ قال: لأنها رأت في منامها أن الرجل يجامعها في فرجها فوجب عليها الغسل والآخر إنما جامعها دون الفرج فلم يجب عليها الغسل، لأنه لم يدخله، ولو كان أدخله في اليقظة وجب عليها الغسل، أمنت أو لم تمن. [4] که از زن چه منی ریخته شود یا ریخته نشود غسل واجب نیست.

لذا بین این دو دسته تعارض واقع می شود که سه راه حل فرموده اند

    1. اول : از مشهور فقها است که دسته دوم توان معارضه با دسته اول را ندارد نه از جهت اینکه دسته اول متواتر است و دسته دوم مستفیض است بلکه از باب اینکه مشهور فقها از دسته دوم اعراض کرده اند یعنی فتوا به آن نداده‌اند لذا اعراض مشهور روایت را موهون می کند و از حجیت و اعتبار ساقط می کند البته عده ای می فرمایند یعنی اعراض مشهور دلالت روایت را نمی اندازد اما به نظر ما از دلالت هم می اندازد.

    2. دوم : توجیه دلالی و متنی شود و روایات را از حجیت و سند انداخته نشود که :

اولا : متن روایات به اشتباه در کتب روایی آمده است در اثر ظلم ظالمین البته این اشکال دارد چون که برخی از این روایات در کتاب کافی که نزدیک عصر امام علیه السلام است می باشد

ثانیا : متن حدیث را توجیه کنیم چون از زن منی خارج نشده است پس غسل ندارد که این با روایاتی که می‌فرماید چه منی بیاید یا نیاید بر زن غسل واجب نیست نمی سازد

ثالثا : این روایات حمل می شود که زن در خواب محتلم شده و وقتی بیدار شد آثاری از را منی را روی لباس نبیند که این هم درست نیست چون که فرض بحث این است که چه آثاری را ببیند و چه نبیند که آیا زن مثل مرد باید غسل کند یا نه ؟ یا باید بین زن و مرد فرق گذاشت ؟

رابعا : که امام علیه السلام اگر قائل به غسل زن نشد بخاطر این است که منی از جایش حرکت کرده اما از او خارج نشده است که این هم درست نیست چون در روایات دارد که انزال هم شده یعنی خارج شده ، توجیه ها از شیخ حر عاملی ره در وسائل[5] آمده

نظر استاد : همان توجیه اول که اعراض مشهور است می باشد.

    3. راه حل سوم از اقای خویی[6] ره در تنقیح ج ۵ : که روایات عدم وجوب غسل برای زنها در صورت انزال منی حمل بر تقیه می شود چون موافق با فتوای عامه است و ایشان دو قرینه ذکر می کند.

اول : تفسیر آیه و ان کنتم جنبا فاطهروا که وقتی خود را جنب دیدید غسل کنید امام در تفسیر فرمودند که خداوند قرار داده وجوب غسل را بر شما مردان به دلیل اینکه آیه نفرمود لهُنَّ و آیه خطاب به مردها می باشد پس این قرینه می شود که دلالت روایت ضعیف است چون اکثر احکام شرعی و اغلب خطابات شرعی در قرآن به رجال است اما تعمیم داده می شود به زن مثل ﴿اذا قمتم الی الصلاه فاغسلوا و .....﴾مائده /6 لذا از این بیان امام می فهمیم که این روایات درست است

دوم : در صحیحه محمد بن مسلم تعلیل ذکر کرد ( لانّها رأت ... ) که امام می فرماید زن نباید غسل کند چون زن در خواب دیده که مرد با او نزدیکی کرده است و چه بسا اگر مجامعت در خواب نبود غسل بر او واجب بود اما چون در خواب است صدق مجامعت نمی کند و این دلیل است که همه جا غسل بر زن واحب نیست پس این برداشتها از اهل سنت است و امام تقیه کرده اند

اشکال استاد بر اقای خویی ره : اگر ما این حرف ایشان را بپذیریم لازم می آید که امامان علیهم السلام گرفتار استحسانات شوند در حالی که اهل بیت علیهم السلام حقایق را بیان می کنند و بعید است که عبارتی که در تعلیل محمد بن مسلم و غیره از باب استحسانات و مرسلات باشد و حتی ممکن است بیان امام با کامل شدن علم ظاهر شود مثلا اخیرا در علم پزشکی ، مجاری منی را برای زن می بندند لذا وقتی امام می فرماید که چرا لهن نفرمود صدق می کند که یک روزی در مسائل مستحدثه با آن روبرو میشوید و تقیه به معنای اشبه بفتاوای اهل سنت نیست ( که می فرمایید) و تقیه مرسلات نیست بلکه نظیر توریه است لذا کتابهای عامه در آن زمان عمل بیت علیهم السلام روایاتی که در این مورد هست را ندارند