موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /مستحبات غسل الجنابة/ جلسه 30

فصل : واجبات و مستحبات متوقف بر غسل جنابت

فصل : واجبات و مستحباتی است که متوقف بر غسل جنابت است در اینجا اموری مطرح می شود.

امر اول： آن نمازهایی که متوقف برغسل جنابت است می باشد مثل نماز واجب و مستحب چه ادایی و چه قضایی ( قضا فقط در نماز شب است در نمازهای مستحبی ) سجده و تشهد فراموش شده ؛ نماز احتیاط ، دو سجده سهو بنابر احتیاط واجب اما به نظر ما این نیازی نیست ، اما نماز میت و سجده شکر و سجده تلاوت آیات سجده دار نیازی به غسل ندارد.

توضیح ذلک : در وجوب غسل جنابت برای نماز واجب و اجزای نماز واجب بحثی نیست جون از ضروریات دین است و مورد اجماع مسلمین است و تمام فقهای مذاهب اربعه از آیه ۶ سوره مائده[1] استظهار کرده‌اند و همچنین در ابواب متفرقه روایاتی وارد شده است ، باقی می ماند تشهد و سجده فراموش شده که علت وجوب غسل این است که اینها اجزای مرکب اند و مرکب ، مرکب اعتباری است لذا هر حکمی که مرکب دارد اجزایش هم دارد و هر قواطعی که مرکب دارد اجزا هم دارد مثلا خنده قاطع تشهد است.

اما وجوب غسل نسبت به نماز احتیاط :

    • تاره：این نماز احتیاط را نماز مستقلی می دانند که عبادت واجبی است و به قاعده لا صلاة الا بطهور اینجا باید برای نماز احتیاط غسل کرد.

    • اخری: صلاة احتیاط جزء نماز است و برای تدارک آن نقیصه است که حکم اجزای اعتباری همان اجزای مرکب اعتباری است.

انما الاشکال در سجده سهو است چون این دو سجده از اجزای نماز نیست و ترک عمدی آن مبطل نماز نیست و باید دلیل و نص خاصی داشته باشیم و دلیلی نداریم که بگوید سجده سهو باید با طهارت باشد اتفاقا موثقه عمار بن موسی ساباطی دلالت دارد که سجده سهو از اجزای نماز نیست.

روایت :محمد بن الحسن باسناده عن محمد بن أحمد بن يحيى، عن أحمد بن الحسن، عن عمرو بن سعيد، عن مصدق بن صدقة، عن عمار بن موسى قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن السهو ما تجب فيه سجدتا السهو؟ قال: إذا أردت أن تقعد فقمت، أو أردت أن تقوم فقعدت، أو أردت أن تقرأ فسبحت، أو أردت أن تسبح فقرأت فعليك سجدتا السهو، وليس في شئ مما يتم به الصلاة سهو، وعن الرجل إذا أراد أن يقعد فقام، ثم ذكر من قبل أن يقدم شيئا أو يحدث شيئا، فقال: ليس عليه سجدتا السهو حتى يتكلم بشئ، وعن الرجل إذا سها في الصلاة فينسى أن يسجد سجدتي السهو، قال: يسجد متى ذكر (إلى أن قال:) وعن الرجل يسهو في صلاته فلا يذكر حتى يصلي الفجر كيف يصنع؟ قال: لا يسجد سجدتي السهو حتى تطلع الشمس ويذهب شعاعها الحديث.[2] وسائل ج ۵ص ۳۴۶ ح ۲

نعم : در برخی از روایات وارد شده که قبل از بجا آوردن سجده سهو عمل منافی مثل تکلم انجام ندهد از این روایات بدست می آید که سجده سهو از اجزای نماز است و حکم جزء هم حکم کل است.

منها : صحیحه عبد الله ابن سنان از امام صادق علیه السلام که اگر نمی دانی چهار رکعت یا پنج رکعت خوانده‌ ای اینجا نماز احتیاط ندارد و سلام نماز را بده و بلافاصله دو سجده سهو بجا بیاور که اگر زیادی بوده جبران شود.

فقها این صحیحه را حمل به استحباب کرده اند چون جمع بین این صحیحه و موثقه عمار این است که مستحب است قبل از انجام سجده عمل منافی انجام نشود حتی تکلم چون در موثقه امام فرمودند سجده سهو را می شود تاخیر انداخت و این قرینه است که تاخیر سجده سهو جائز است و آن صحیحه حمل بر استحباب می شود چون سبقت به خیرات مستحب است و فلسفه وجوب سجده سهو را روایات فرموده که خاک مالی کردن بینی شیطان است چون شیطان در نماز حواس انسان را پرت می کند و مستحب است زودتر سجده سهو انجام شود.

اما نماز اموات دعا است و نماز نیست چون رکوع و سجده ندارد و روایات زیادی وارد شده که نماز میت را بدون طهارت می توان خواند مثل صحیحه یونس بن يعقوب که سالت اباعبدالله عليهالسلام عن الجنازه اصلی عليها علی غیر وضو قال علیه السلام نعم انما هو تکبیر وتسبیح و و تحمید و تحلیل.

اما دو سجده شکر و سجده تلاوت : علت عدم غسل جنابت این است که ادله این دو مورد مطلق است و مقید به شرط طهارت نیست مضافا که نص خاص داریم مثل صحیحه ابی بصیر عن أبي بصير عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قال إذ قرئ بشئ من العزايم الأربع فسمعتها فاسجد وإن كنت على غير وضوء وإن كنت جنبا[3] .

اگر شک شود که در این دو مورد غسل جنابت واجب است یا نه ؟ اینجا دوران بین اقل و اکثر است و برائت از زائد است که وظیفه من سجده است و زائد بر آن که غسل جنابت است واجب است یا نه ؟ برائت جاری می شود