موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /039

( فصل فی الاغسال - ما یحرم علی الجنب التوقف في المساجد - یجوز المرور في المسجد الحرام و النبی من الباب الی باب الآخر - ادله - اشکالات )

امر پنجم : مکث و توقف در مساجد غیر از مسجدالحرام و النبی است که هر گونه داخل شدن در مساجد برای جنب حرام است به جزء داخل شدن از دری و خارج شدن از در دیگر و دلیل حرمت توقف در مساجد از کتاب و سنت است

اما کتاب : آیه ۴۳ نساء ؛ ﴿لا تقربوا الصلاة.... و لا جنبا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا﴾[1] اینکه می فرماید به نماز نزدیک نشوید که منظور از صلاة ؛ نماز نیست بلکه محل آن است یعنی در حال مستی و جنابت وارد مسجد نشوید شاهد بر این معنا عبارت عابری سبیل است چون اگر مراد از صلاة نماز باسد دیگر عابری سبیل که عبور می کند معنا نمی دهد

امام باقر علیه السلام از این آیه شریفه استفاده کردند که توقف حائض یا جنب در مسجد حرام است مگر اینکه عبور کنند؛ که امام این آیه را علت آوردند

روایت : وفي (العلل) عن أبيه، عن سعد بن عبد الله، عن يعقوب بن يزيد، عن حماد بن عيسى، عن حريز، عن زرارة، ومحمد بن مسلم، عن أبي جعفر عليه السلام قالا: قلنا له: الحائض والجنب يدخلان المسجد أم لا؟ قال: الحائض والجنب لا يدخلان المسجد إلا مجتازين إن الله تبارك وتعالى يقول: ولا جنبا إلا عابري سبيل حتى تغتسلوا. الحديث. [2]

اما سنت : روایات زیادی است که عبور جنب از مساجد را اجازه نمی دهندو صحیحه هم هستند امابرخی از روایات متعارض هم وجود دارد و دلالت بر کراهت دارد

منها : محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن حماد بن عمرو وأنس بن محمد، عن أبيه، عن جعفر بن محمد، عن آبائه عليهم السلام (في وصية النبي صلى الله عليه وآله لعلي عليه السلام) إن الله كره لامتي البعث في الصلاة (إلى أن قال:) وإتيان المساجد جنبا.[3] ؛ که خدا بازی در نماز را برای امت من و رفتن جنب به مسجد را مکروه کرد

منها : أحمد بن محمد بن خالد البرقي في (المحاسن) عن أبيه، عن محمد بن سليمان الديلمي عن أبيه، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قال رسول الله صلى الله عليه وآله: ستة كرهها الله لي فكرهتها للأئمة من ذريتي وليكرهها الأئمة لاتباعهم: العبث في الصلاة، والمن بعد الصدقة، والرفث في الصوم، والضحك بين القبور، والتطلع في الدور، وإتيان المساجد جنبا. [4]

شاید این دو روایت باعث شده که جناب سلار در المراسم ؛ فتوای به کراهت رفتن جنب به مسجد بدهد اما ترک آن استحباب دارد

از بررسی هایی که در ِلغت و سیره فقها در فقه پیرامون کلمه کَرِه بدست آمده این است که کراهت از احکام خمسه نبوده و این را فقها بکار برده اند و کَرِه در لسان اهل بیت علیهم السلام یعنی حرام و عدم طیب نفس است و شاهد اینکه این دو کراهت در روایت حرام است این است که برخی از این موارد دیگری در روایت مثل جماع در روزه ماه رمصان یا بالا رفتن از دیوار صاحب خانه حرام است

باقی می ماند صحیحه محمد بن قاسم ( اباالحسن عليه السلام منطور امام کاظم عليه‌السلام است ) : و بإسناده عن الحسين بن سعيد، عن محمد بن القاسم قال: سألت أبا الحسن عليه السلام عن الجنب ينام في المسجد؟ فقال: يتوضأ، ولا بأس أن ينام في المسجد و يمر فيه. [5] که وضو بگیر در حالی که جنب است و بخوابد

اشکالات بر این روایت :

اول : از جهت سند است که جناب محمد بن قاسم مشترک بین ثقات و ضعاف است و نمی شود به آن صحیحه گفت

جواب استاد از این اشکال : قاعده انطباق به حمل اولی بر فرد اکمل است و نسبت به فرد غیر اکمل قرینه می خوهد لذا این محمد بن قاسم ثقه است نه ضعیف چون در ضعیف بودن نیاز به قرینه داریم و اتفاقا نسبت به ثقه بودن ایشان قرینه داریم که محمد بن قاسم یکی محمد بن قاسم ابن فضیل و دوم المثنی است و آقای خویی در رجال هر دو را یک نفر می داند و متحدند چون اینها در کتب اربعه روایات زیادی دارند و بنام ابن مثنی یک روایت نیامده و معلوم است این مثنی همان ابن فضیل است و نجاشی هر دو را ثقه خواند و این نشان می دهد که دو نفر نیست بلکه یک نفر است

اشکال دوم : اصحاب از این روایت اعراض کرده‌اند و این دلیل بر عدم حجیت دلالت حدیث است مثلا مرحوم محقق حلی در معتبر(اعلی الله مقامه الشریف) فرمودند که این صحیحه را اصحاب به آن عمل نکرده اند یعنی فتوا نداده اند مرحوم صدوق در من لا یحضر[6] ج ۱ص ۴۸ می گوید که جنب می تواند خضاب و حجامت و ذبح بکند و ذکر خدا بگوید و انگشتر دست کند و می تواند در مسجد بخوابد و اشاره ای به وضو نکرد که با وضو بخوابد و این که اشاره ای به گرفتن وضو نکرد نشان می دهد که به این صحیحه عمل نکرده چون در این صحیحه فوق گفت وضو بگیرد و بخوابد

اشکال سوم : محدث کاشانی در وافی به نقل صاحب حدائق گفته که منظور از یتوضاء غسل است چون در لغت توضاء به معنای غسل هم می آید ؛ به نظر ما این توجیه بعید است و ظاهر حدیث وضو را می رساند