موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /مساله 8/ الدرس 49

مساله هشتم : اگر درداخل مسجد آب است آیا جنب برای گرفتن آب از مسجد واجب است با تیمم وارد شود یا بدون تیمم هم می تواند وارد شود ؟ دو قول است :

مرحوم سید ره در عروه قائل به وجوب تیمم شدند و بدون تیمم دخول در مسجد و توقف در مسجد به مقدار نیازش مباح نیست وقتی تیمم کرد و طهارت حاصل شد و این طهارت تا زمانی است که آب نداشته باشد ولی وقتی واجد آب شد و طهات ترابی از بین برود باید غسل کندلذا با این تیمم نمی تواند مثلا مس کتابت قرآن بکند چون علت غایی آن فقط دخول و مکث در مسجد به مقدار لازم بود و سایر غایات از باب تیمم نبوده لذا حق ندارد با این تیمم دست به خط قرآن بزند یا سوره های سجده دار بخواند و فقط حق داشت آن آب را بیاورد و غسل کند ، دلیل ایشان همان قاعده اضطرار است که ضرورت ایجاب می کند که برای گرفتن آب جهت اقامه نماز وارد مسجد بشود اما از آن طرف دخول جنب در مسجد حرام است و به قاعده الضرورات تتقدر بقدرها به مقداری که زمان برای گرفتن آب می برد تیمم بکند و وارد مسجد شود.

إن قلت : اگر ما قائل به وجوب تیمم برای گرفتن آب از داخل مسجد بشویم لازم می آید ازصحت تیمم به عدم صحت تیمم برسیم و تحت قاعده فلسفی ما یلزم من وجوده عدمه بشود که هر چیزی که از وجودش عدم لازم بیاید عقلا محال است و وجه استحاله در برهان بوعلی است و اجمالا وجه استحاله ارتفاع نقیضین است یعنی متیمم هرگاه واجد آب شود تیمم او باطل است لذا کسی که برای گرفتن آب وارد مسجد می شود گرچه متیمم است و اباحه دخول در مسجد دارد اما به لحاظ اینکه واجد آب شده است متیمم نیست پس از وجودش عدم لازم آمد فهو محال.

قلت : جنب فاقد آب نبود تا واجد آب شود و بطلان تیمم در صورتی است که متیمم بخاطر اینکه آب نداشت تیمم بدل از غسل کرد اما وقتی واجد آب شد این تیمم بدل از غسل باطل می شود در اینجا جنب بخاطر فقد آب تیمم نکرد و غایت او فقد آب نبود یعنی علت غایب وجوب تیمم فقدان آب نبود بلکه علت وجوب تیمم اباحه دخول در مسجد بود به عبارت دیگر وجوب تیمم دارای غایاتی است ، اول بخاطر نبود آب است و دوم به علت اینکه وارد مسجد بشود و .... و منظور ما این مورد دوم است اما آنچه فقها در باب بطلان تیمم گفته اند مربوط به مورد اول است که او فاقد آب بود و تیمم بدل از غسل کرد حال که واجد آب شد باطل می شود اما بحث ما در این غایت دوم است.

إن قلت : وجوب تیمم می توامد بدل از طهارت مائیه شود اما غایتش این است که او می خواهد نماز بخواند و مامور به نماز واجب است و باید غسل کند و غسل بدون آب نمی شود و لذا تیمم می کند و وارد مسجد می شود و آب را بر نمی دارد و بیرون مسجد غسل می کند و نماز می خواند پس وجوب تیمم مقدمه شد برای مقدمه واجب و همان بخاطر وجود صلاة مع الغسل واجب شده است و این امر محالی است که تیمم مقدمه برای امر وجوب دیگری شود چون غسل برای نماز واجب است بشرط اینکه متمکن از غسل باشد وقتی بر جنب وارد شدن در مسجد حرام است شرعا متمکن از غسل نیست و به همین خاطر می گوییم که تیمم بر او واجب است چون متمکن از غسل نیست لذا وقتی آب را گرفت متمکن از غسل شده و باید غسل کند و ما قاعده داریم که ممنوع شرعی مثل ممتنع عقلی است که ممنوع شرعی یعنی حرمت دخول و مکث جنب در مسجد است و ممتنع عقلی یعنی عدم قدرت بر غسل پس وقتی که شرعا حرام است جنب وارد مسجد شود مثل این است که قدرت بر غسل عقلا ندارد و وقتی آب را گرفت قدرت بر غسل پیدا کرد لذا وجوب غسل و وجوب صلاة مع الغسل هرگز مجوز تیمم نیست و مجوز تیمم در صورتی است که عاجز از مصرف آب باشد و جنب بخاطر اینکه نمی تواند وارد مسجد شود عاجز از مصرف آب است. [1]

قلنا : وجوب تیمم در بیرون مسجد از باب اینکه می خواهد غسل کند نیست بلکه از باب این است که دو تا غرض شارع را واجب است تامین بکند یکی تحریم بودن جنب در مسجد و دوم وجوب صلاة با طهارت مائیه است پس اغراض مختلف شارع باعث شده است که ما به دو جهت عمل بکنیم یکی تیمم بکنیم برای گرفتن آب و دوم غسل بکنیم مثل خریدن دارو برای معالجه که هرگز وجوب خریدن دارو مقدمه برای معالجه نیست چون معالجه با داروی غصبی هم انجام می شود ولی عقل حکم می کند به اینکه جمع بین غرض شارع از حرمت غصب و وجوب معالجه مریض ، خریدن دارو واجب است لذا آن دوری که مرحوم خویی ره فرمودند لازم نمی آید چون غرضها متعدد است و غرض در موقوف و موقوف علیه دو چیز است اما موقوف به نظر ایشان جواز دخول در مسجد متوقف بر غسل است و موقف علیه هم وجوب صلاة مع الغسل متوقف بر جواز دخول در مسجد است لذا دور است اما ما می گوییم جواز دخول در مسجد به غرض این است که شارع بودن جنب در مسجد را حرام می داند و غرض شارع از وجوب صلاة با غسل این است که وقتی جنب واجد آب شد

باید غسل کند لذا دو غرض است:

نظر استاد : متن سید ره در عروه کامل است اما دو مطلب اضافه می شود:

اول : که تحصیل آب بدون اینکه داخل در مسجد شود ممکن نباشد چون اگر تحصیل آب از راه های دیگر ممکن است حق داخل شدن در مسجد با تیمم کردن را ندارد.

دوم : تیمم برای واردشدن در مسجد جهت گرفتن آب در صورتی واجب است که وجوب غسل فوری باشد اما اگر وجوب غسل فوری نبود و وقت وسیع بود باید صبر کند و بدار جایز نیست این دو امر در صورتی است که مسجد یک در دارد اما اگر دو در داشت می تواند از یک در بدون تیمم آب را بردارد و واخل شود البته بدون مکث.