موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /وجوب الغسل

( فصل فی غسل الجنابة - ادامه ادله قائلین به وجوب نفسی غسل جنابت - اشکالات بحث )

برخی از فقها قائل به وجوب نفسی غسل جنابت هستند و استدلال آنها به آیه و روایات بود آیه گذشت و اما برخی از روایات مورد استدلال شان را بررسی می کنیم ، در این روایات اموری ذکر شده است :

    1. امر اول : روایاتی که در صدد بیان وجوب غسل جنابت است که سبب آن یا انزال منی یا دخول[1] یا التقای ختانان [2] است که قبلا بیان شد مثل اذا ادخله فقد وجب الغسل و المهر و الرجم [3]

    2. امر دوم : برخی از این روایات ظهور در مستحب نفسی دارد مثل موثقه سماعه و صحیحه عبد الرحمان درباره نوم جنب که قبل از خواب غسل کند که اجماع فقها بر استحباب است یا روایاتی که بعد از آمیزش دستور به غسل داده که استحباب نفسی دارد لذا این دو دسته دلالت بر وجوب نفسی ندارد چون روایات دسته اول سبب را ذکر می کند

    3. امر سوم : روایاتی که درباره غسل حیض و نفاس وارد شده که مفاد آنها این است که وقتی از این مدت پاک شد بر او واجب است غسل کند یا روایاتی که در باب وضو و تیمم به صورت امر آمده که اینها دلالت بر وجوب شرعی غسل دلالت دارد و ارشاد به شرطیت است

    4. وجه آخر : غیر از این روایات برخی از وجوه اعتباری است مثل بیان ابو الحسن بصری که برخی از اهل سنت بر این حرف او تکیه کردند که تقریب این است که اگر وجوب غسل جنابت نفسی نباشد لازم می آید با اختیار خودمان بر ما ترکش جایز باشد چون قبل از طلوع فجر در ماه رمضان غسل یا واجب نفسی یا غیری و هیچکدام بلکه مستحب نفسی است که اگر واجب نفسی ندانیم همان اشکال بر می گردد و آن جواز تفویت واجب از روی اختیار ، وقتی غسل واجب مقدمی باشد چون صیام قبل از طلوع فجر واجب نیست و غسل واجب مقدمه صیام است پس قبل از وقت صیام واجب نیست لذا با دست خودمان روزه را از دست می دهیم

بیان دیگر : علت بر معلول مقدم است و تقدم معلول بر علت محال است چون علت وجوب غسل جنابت در شب ماه رمضان صیام فردا است اگر بگویی بعد از نماز مغرب و عشا جنب شود و غسل بر او واجب نفسی است لازم می آید معلول بر علت مقدم بشود یعنی از سر شب روزه فردا واجب شده است در حالی که روزه با طلوع فجر صادق واجب میشود پس باید قبول کرد که التزام به وجوب نفسی پیدا کنیم که مدعای ما است و وجوب غیری محذور دارد

اشکالات به مطلب فوق :

اول : نقض به سایر مقدمات واجب می شود مثل غسل حیض و نفاس که این دو نفر وقتی قبل از طلوع فجر پاک شوند اگر غسل نکنند واجب از دست می رود با این وجود احدی از فقها نفرمودند این دو نفر وجوب غسل نفسی دارند بلکه مقدمه است و شرط صحت روزه فردا است

دوم : حلی است که در اصول بنابر مبنای شیخ است که واجبات مشروطه به واجبات معلقه بر می گردد و واجب معلق نداریم و هر چه هست واجب مشروط است یعنی وجوب فعلی و واجب استقبالی است چون مرحوم شیخ ره و اکثر اصولیین قائلند شرایط و قیود واجبات به ماده بر می گردد نه هیأت مثلا استقبال که یکی از شرایط است این شرط ماده است یعنی خود واجب نه شرط هیأت یعنی وجوب یا حج مقید به ایام ذی الحجه است آن ایام ذی الحجه قید برای ماده یعنی حج واجب است نه برای وجوب حج لذا شخصی که مستطیع شده از الان حج بر گردن او آمده اما واجب استقبالی است و وجوب فعلی است بر اساس این مبنا تفویت واجب لازم نمی آید و وجوب روزه فردا با نزدیکی به گردن او می آید و فعلی است اما روزه یعنی واجب، استقبالی است یعنی طلوع فجر لذا الان غسل بر او واجب است چون برای واجب مقدمه است

آیه ۱۸۵ بقره مؤید بیان فوق است که ﴿فمن شهد منکم الشهر فلیصمه﴾[4] ، شهد یعنی کسی که هلال ماه رمضان را ببیند آنوقت تمام سی روز به گردن او آمده و وجوب فعلی است اما ظرف واجب متاخر است