موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /الدرس 55

( فصل فی غسل الجنابة - علة عدم وجوب غَسل البواطن فی الغسل - اشکال فی البحث - غَسل الشعر و المحاسن فی الغسل )

بحث این است که چرا شستن بواطن در غسل واجب نیست ؟ در اینجا هم نفی خلاف شده و هم از راه روایات غسل ارتماسی به دلالت التزامی برهان اقامه شده چون وقتی بجای غسل ترتیبی غسل ارتماسی انجام دهد و شارع آن را مجزی بداند و ما می دانیم که در غسل ارتماسی لازم نیست مثلا چشم را باز کند به دلالت التزامی بدست می آید که باطن در غسل ، واجب الغَسل نیست

إن قلت : اگر کسی بگوید روایات غسل ارتماسی دلالت دارد که چون غسل ارتماسی زمانش کمتر از غسل ترتیبی است شک نشود و مجزی است و یک وقت بخاطر اینکه اقل زمانا است فکر نکنید که ارتماسی به جای ترتیبی مجزی نیست

قلت : بعید می دانیم که این دلالت وجود داشته باشدبلکه دلالت آن این است که به جای ترتیبی می توان غسل ارتماسی کرد کسی که وظیفه اش ترتیبی است اگر ارتماسی انجام دهد مجزی است و مساله اقل زمانا یک موضوع خارجی است و دو مؤید وجود دارد :

اول : روایاتی که مضمضة و استنشاق را نه واجب و نه مستحب است ، وجه تایید این است که ملاک در وجوب شستن جوف یعنی همان باطن نیست چون امام علیه السلام علت عدم وجوب شستن داخل بینی و چشم و دهان را جوف می داند و مضمضة و استنشاق مال جوف است لذا نه واجب و نه مستحب است

دوم : برخی از روایات مرسله است و مسند نیست که در این مساله ائمه علیهم السلام فرمودند شستن باطن لازم نیست مضافا که عرف از غسل ، شستن ظاهر می فهمد نه شستن باطن لذا اگر شستن بواطن واجب بود باید بیان می شد و چون بیان نشد معلوم می شود که شستن ظاهر بدن واجب است

امر پنجم : شستن موی سر و محاسن در غسل است که در دو جهت باید بحث کرد

جهت اول : شستن مو بدل از پوست سر و صورت مجزی نیست چون معیار وصول آب به پوست است نه مو لذا در برخی از روایات آمده که زنان جدیت داشته باشند و آب را به زیر مو برسانند.

متن روایت : محمد بن الحسن بإسناده عن الحسين بن سعيد، عن حماد، عن ربعي ابن عبد الله، عن محمد بن مسلم، عن أبي جعفر عليه السلام قال حدثتني سلمى (سلمة) خادم رسول الله صلى الله عليه وآله قالت: كانت أشعار نساء النبي صلى الله عليه وآله قرون رؤسهن مقدم رؤسهن، فكان يكفيهن من الماء شئ قليل، فأما النساء الآن فقد ينبغي لهن أن يبالغن في الماء.[1]

بله برخی از اخبار استفاده می شود که شستن موی سر به جای شستن پوست کافی است مثل صحیحه زراره : وبإسناده، عن الحسين بن سعيد، عن حماد، عن زرارة، قال: قلت له: أرأيت ما كان تحت الشعر؟ قال: كل ما أحاط به الشعر فليس للعباد أن يغسلوه ولا يبحثوا عنه ولكن يجري عليه الماء . [2]

مرحوم محقق اردبیلی در مجمع الفائدة و البرهان[3] هم به این روایت فتوا داد و فرمود اینکه در برخی از روایات آمده که آب زیر انگشتر و ... برود مورد تأمل ما است و علت تأمل ما این است که در روایت می فرماید دو یا سه مشت را بر سر بریزید و این مقدار برای تر کردن زیر مو بعید است کافی باشد و این دو صحیحه درست می فرماید