موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /غسل الشعر/ الدرس 56

(فصل فی الاغسال - ادامه بحث اینکه شستن مو یا پوست بدن در غسل کدام واجب است ؟ - ادله - اقوال - اشکالات بحث )

بحث در این بود که آیا شستن مو کافی است یا اینکه آب را به پوست سر برساند ؟ در برخی از روایات شستن مو را کافی می داند و مرحوم محقق اردبیلی ره به نوعی این روایات را تایید کردند که اگر کسی بفرماید شستن موی سر مجزی نیست بعید است ، دو روایت بیان شد و بیان محقق اردبیلی ذکر شد

اشکال استاد : هر دو روایت و بیان محقق از نظر فقها مخدوش است چون آن دو روایت صدری دارد که افتاده است ، چون نمی شود بدون هیچ کلامی یک دفعه زراه بگوید قلت له أرأیت .... ، آیا ازنظر شما امام بزرگوار آب باید به زیر مو برسد ؟ از این سوال متوجه می شویم که بین امام و زراره در جلسه یک گفتگویی بینشان بوده مخصوصا که در آن زمان هم مردها و زنها موی بلندی داشتند و با وجود کثرت ابتلا قطعا یکی از مسایلی است که نزد زراره مهم بود آنچه به نظر می رسد این است که آن صدر افتاده مربوط به وضو است و ربطی به باب غسل ندارد که در مسح سر آیا با موهای بلند آیا آب به مو برسد یا به پوست و در بحث وضو گفته شد که این روایت مال وضو است و لذا اگر کسی از روایت کل ما احاط به الشعر بخواهد عموم استفاده کند درست نیست چون صدر حدیث اختصاص به وضو دارد و اگر امام اراده عموم می کرد که هم شامل وضو و هم غسل شود قطعا بحث را از مساله وضو خارج می کردند اما سوال از وضو است نه غسل

اما استبعاد محقق اردبیلی مخالف با ظاهر روایت است چون در آن حدیث ثلاث غرفات دارد و تعابیر دیگری دارد که نشان می دهد آب غسل به این اندازه کافی است چون به پوست سر می رسد مضافا که روایات خاصه داریم که شستن موی سر به جای پوست سر مجزی نیست مثل روایت فقه الرضا ؛ میّز شعرک بأناملک عند غسل الجنابة فبلغ الماء تحتها فی اصول الشعر کلها [1] ، که موی سر را به هنگام غسل جنابت با انگشتان باز کند

جهت دوم : شستن موی سر در برخی موارد واجب نیست لذا هرگاه موها خفیف بود یعنی پراکنده یا ریز بود در آنجا شستن این مو واجب است چون عرفا از اجزای بدن است اما اگر موها پرپشت و بلند بود مشهور فقها فتوا داده اند که شستن این موها به عنوان مو واجب نیست اما به عنوان اینکه از طریق شستن موها می خواهد پوست سر را بشوید واجب است چون موهای بلند و پر پشت تابع بدن و از اجزای بدن نیست لذا ادله وجوب شستن مو شامل آن نمی شود و ما روایت دیگری بر شستن مو نداریم و اگر هم شک شود مقتضای شک برائت است اما از باب اینکه متوقف بر شستن پوست سر است واجب می باشد

مرحوم محدث بحرانی در الحدائق الناظره[2] می فرمایند که موهای پر پشت مثل پوست سر باید شسته شود و با فتوای مشهور مخالفت کردند و استدلال مشهور را به سه وجه رد کرده اند

اول : موی پر پشت و بلند حقیقتا عضوی از جسد است و وقتی عضوی از بدن شد باید شسته شود حتی مجازا هم نمی توان گفت مو عضوی از بدن نیست

دوم : در برخی از روایات صحیحه آمده به اینکه موهای گره خورده لازم نیست در هنگام غسل باز شود مثل صحیحه حلبی در وسائل [3] : لا تنقض المرأة شعرها اذا اغتسل عن الجنابة .

سوم : صحیحه حجر بن زاهده آمده که امام صادق علیه السلام فرمود هر کسی موی سر را نشوید در جهنم است ، من ترک شعرا من الجنابة متعمدا فهو فی النار یقینا منظور این است که اگر کسی مقداری از بدن خود را در غسل نشوید در واقع غسل نکرده و موی سر جزیی از بدن است لذا اگر کسی آن عضوی از بدن نداند خلاف اصل است و دلیلی هم ندارد