موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /ترتیب الغسل/ الدرس 57

مرحوم محدث بحرانی سه دلیل ارائه کردند که موهای سر و صورت و بدن مثل پوست بدن در غسل باید شسته شود:

دلیل اول این بود که حقیقتا مو عضوی از جسد است حتی مجازا نمی توان گفت مو خارج از بدن است

اشکال استاد : خارج بودن مو از بدن یک امر عرفی است و اطلاق بدن و اراده اعم از بدن و مو اراده مجازی است چون بدن وضع شده برای گوشت و مو و پوست و استخوان است و موضوع له حقیقت بدن اینها است لذا اطلاق بدن در مو اطلاق مجازی است و خارج از حقیقت موضوع له است مگر اینکه قرینه ای باشد مثلا بگوید سر را بشوید یا طرف راست و چپ بدن را بشویید که عنوان سر قرینه است که مو هم شسته باید بشود

دلیل دوم ایشان این بود : کسانی که موهای بلندی دارند در هنگام غسل واجب نیست موها را باز کنند چون این موها سیرآب از آب شده است

اشکال استاد : در باره باز نکردن موها هیچ ملازمه ای نیست بین اینکه آب در درون موها جمع شده بلکه نشان می دهد که شستن موی سر مثل شستن پوست سر نیست چه بسا آب در درون موها جمع نشده اما از نظر امام صحیح باشد آنچه مهم است این است که آب را به پوست سر برساند لذا شستن موی سر واجب نیست نمونه‌اش این است که هم درصحیحه حلبی و هم در حسنه عبد الله کاهلی امام فرمود زن حائض سر خود را شانه بزند و موها را باز کند ، آن کسی هم که به آرایشگاه رفته آن زن موهای او را باز کند این نشان می دهد که آب به پوست سر برساند وگرنه وجهی ندارد امام بگوید موهای خود را باز کند یا در موثقه عمار بن موسی ساباطی آمده که سه کاسه آب را روی سر خود می ریزد و بعد دست می کشد یعنی آب داخل مو برود و به پوست سر برسد ضمن اینکه اگر شستن مو واجب بود باید امام علیه السلام می فرمود که نیازی به باز کردن مو نیست معلوم می شود که اگر امام دستور به باز کردن مو می دهد نشان می دهد بعضی از موها پیچیده بهم است به طوری که نمی گذارد آب به پوست سر برسد

دلیل سوم ایشان این بود : که در صحیحه حجر بن زاهده از امام علیه السلام روایت آمده که اگر کسی در هنگام غسل جنابت شستن موی سر را رها کند در آتش جهنم می افتد ،به نظر می رسد که منظور امام علیه السلام از این عبارت وجوب شستن موی سر نیست بلکه کنایه است که آب را به پوست سر برساند لذا مرحوم صاحب وسائل[1] در وسائل می فرماید که رساندن آب به زیر مو واجب است

مضافا که دو صحیحه هست که به زنان می گوید در شستن سر مبالغه کنید یعنی آب را به زیر موهای سر برسانید و حرفی از باز کردن مو نبرده شده معلوم است که مهم باز کردن موی سر یا شانه زدن نیست بلکه مهم پوست سر است

منها: محمد بن الحسن بإسناده عن الحسين بن سعيد، عن حماد، عن ربعي ابن عبد الله، عن محمد بن مسلم، عن أبي جعفر عليه السلام قال حدثتني سلمى (سلمة) خادم رسول الله صلى الله عليه وآله قالت: كانت أشعار نساء النبي صلى الله عليه وآله قرون رؤسهن مقدم رؤسهن، فكان يكفيهن من الماء شئ قليل، فأما النساء الآن فقد ينبغي لهن أن يبالغن في الماء . [2]

منها : صحیحه جمیل :وباسناده عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن جميل، قال: سالت أبا عبد الله عليه السلام عما تصنع النساء في الشعر والقرون، قال: لم تكن هذه المشطة إنما كن يجمعنه، ثم وصف أربعة أمكنة، ثم قال: يبالغن في الغسل . [3]