موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /ادله ترتیب/ الدرس 61

(فصل فی الاغسال - ادامه ادله قائلین به عدم وجوب ترتیب در غسل - اشکالات بحث - نظر استاد )

یکی از ادله بر عدم وجوب ترتیب راست و چپ بدن در غسل تنظیری بود که امام علیه السلام فرمودند غسل میت مثل غسل جنابت است گفتیم که در دلالت این روایت اشکالاتی است که اشکال اول گذشت

اما اشکال دوم از آقای حکیم[1] ره : به صورت قضیه منفصله مانعة الخلو فرمودند اگر مراد امام وجوب تنزیلی غسل جنابت است یعنی غسل جنابت با غسل میت نازل منزله هم هستند لازم می آید احکام غسل جنابت را بر میت جاری کنیم و اگر مراد امام علیه السلام این است که وقتی میت می میرد حقیقتا جنب شده و باید غسل جنابت کند در این صورت حکم غسل میت را برای جنایت نمیتوان جاری کرد چون بین جنابت حی که با انزال منی و دخول جنب می شود اما میت به مردن جنب می‌شود برای همین است که برای میت غسل تؤام با سدر و کافور در نظر گرفته اند اما برای حی غسل با آب خالص است پس در هر صورت این روایت دلالت بر ترتیب بین راست و چپ در غسل جنابت ندارد

اشکال استاد : بررسی حدیث به صورت قضیه مانعة الخلو خارج از بحث و ظهور حدیث است چون امام در صدد وجود تنزیلی میت نیستند که میت با مرگ حقیقتا جنب می شود و ما روایتی بر این مطلب نداریم و آنچه از این حدیث بدست می آید وجه شبه است چون وجه شبه به منزله علت است و اینجا امام به ظاهر تشبیه می خواهند بفرمایند که همانطوری که در غسل میت باید ترتیب مراعات شود در غسل جنابت هم باید رعایت کند و ما از ابن حدیث وجوب ترتیب را می فهمیم

سوال : اگر کسی شک کند که ترتیب بین طرفین واجب است یا نه به کدام اصل عملی مراجعه بشود ؟ صاحب جواهر دو اصل عملی را نام بردند اول استصحاب بقای حدث اکبر و دوم اشتغال است چون باید ترتیب را مراعات کند تا فراغ یقینی حاصل شود ، اما در مقابل عده ای از بزرگان برائت جاری کرده اند چون شک در کیفیت تکلیف مثل شک در اصل تکلیف است همانطوری که در شک در اصل تکلیف برائت جاری است در شک در کیفیت هم برائت جاری است

نظر استاد : حق با صاحب جواهر ره است چون شک در محصل غرض است که آیا غرض حاصل شده است یا نه باید احتیاط کرد.

بقی فی المقام شئ : برخی از متاخرین مثل آقای خویی[2] ره روایات متعددی آوردند بر عدم وجوب ترتیب در غسل اما هیچکدام از این روایات مساعد با نظر ایشان نیست چون :

اولا : اصحاب امامیه از این روایات اعراض کرده اند و همه فتوی به ترتیب داده اند مثل شیخ مفید [3] ره دارند که سه کف آب به سمت راست و بعد سه کف آب به سمت چپ می ریزد یا در الوسیله از ابن حمزه[4] که میت را مثل ترتیب غسل جنابت غسل می دهند یا در کتاب مقنعه که زن هم اگر غسل کند مثل مرد غسل کند اول سر و بعد طرف راست و بعد طرف چپ یا قاضی عبد العزیز بن براج در مهذب[5] می گوید ترتیب لازم است یا علامه حلی در تحریر الاحکام[6] که می فرماید اگر کسی اول چپ را بشوید باید اعاده کند.

ثانیا : برخی از این روایات مشتمل بر عدم وجوب ترتیب بین سر و طرفین است که لم یقل به احد.

ثالثا برخی از این روایات در مقام بیان از ناحیه ترتیب و عدم ترتیب نیست بلکه مطالبی را عنوان می کنند مثلا درباره آداب و مستحبات غسل است ، اما روایات : در وسائل ح ۷ و ۸ و ۱۰ و ۱۱ ج ۱ ص ۵۰۳ و ح ۱ ص ۵۰۱ و ح ۴ ص ۵۰۷