موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /ادله عدم ترتیب/ الدرس 62

(فصل فی الاغسال - ادامه ادله بر عدم وجوب ترتیب در غسل جنابت - اشکالات بحث )

برخی از بزرگان روایاتی را نقل کردند و از این روایات استفاده کردند که ترتیب بین راست و چپ بدن در غسل واجب نیست.

منها : صحیحه زرارة[1] : که امام علیه السلام بین صورت شک و یقین تفصیل دادند که اگر یقین دارد جایی از بدن شسته نشده برگردد آنجا را بشوید و یا رطوبتی که در بدن است با آن رطوبت آن موضع خشک را مرطوب بکند لذا اگر چنین کاری نکرد و نماز خواند باید آن نماز را با غسل جدید اعاده کند اما اگر شک دارد که جایی از بدن را شسته یا نه لازم نیست برگردد بشوید یا مسح کند ، مرحوم آقای خویی ره می نویسد که این تفصیل نشان می دهد که ترتیب واجب نیست چون اگر ترتیب واجب بود باید امام علیه السلام می فرمودند باید آن موضع فراموش شده اگر راست است این طور و اگر چپ است این طور شسته شود اما امام علیه السلام مطلقا بین شک و یقین تفصیل داد و فرقی بین راست و چپ نگذاشتند ،[2]

اشکال استاد : تفصیل قاطع شرکت حکم شک و یقین است یعنی احکام شک با احکام یقین کاملا جدا هستند و وجه مشترکی ندارند لذا ربطی به بحث اعتبار ترتیب یا عدم آن ندارد.

منها : موثقه سماعه : وعنه، عن أخيه الحسن، عن زرعة، عن سماعة، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: إذا أصاب الرجل جنابة فأراد الغسل فليفرغ على كفيه وليغسلهما دون المرفق، ثم يدخل يده في إنائه، ثم يغسل فرجه، ثم ليصب على رأسه ثلاث مرات ملا كفيه، ثم يضرب بكف من ماء على صدره، وكف بين كتفيه، ثم يفيض الماء على جسده كله، فما انتضح من مائه في إنائه بعد ما صنع ما وصفت فلا بأس. [3]

مستدل می گوید اینکه در حدیث دارد یک مشت آب بر سینه بریز و یک مشت آب بر روی دو کتف خود بزیز، و هیچ اشاره ای نشده که ابتدا آن کف آب را روی سینه یا کتف راست یا کتف چپ بریزد و امام اشاره ای به ترتیب نکردند معلوم می شود که ترتیب لازم نیست.

جواب استاد : از مجموعه این حدیث استفاده می شود که امام در مقام بیان آداب و مستحبات است و اینکه اب باید از بالا تا پایین قدمها بیاید یا امرار و مرور کردن کافی است به قرینه آخر حدیث که فرمودند : فما انتضح من مائه في إنائه بعد ما صنع ما وصفت فلا بأس ، اینکه گفتی مقداری آب می ریزد بر بدن خودش و بدن را مرطوب می کند اشکالی ندارد یعنی بقیه را با دست می کشد و رطوبت را به همه نقاط می رساند.

منها : صحیحه حکم بن حکیم ، محمد بن الحسن بإسناده، عن الحسين بن سعيد، عن فضالة، عن حماد بن عثمان، عن حكم بن حكيم عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث كيفية غسل الجنابة) قال: فإن كنت في مكان نظيف فلا يضرك أن لا تغسل رجليك، وإن كنت في مكان ليس بنظيف فاغسل رجليك. [4] ، اگر در مکان پاکی بودی لازم نیست که پاها را آب بکشی اما اگر در مکان ناپاک بودی آب بکش ، مرحوم آقای خویی ره می گویند اگر ترتیب معتبر بود بر امام علیه السلام واجب بود مکلف را به شستن پای راست و بعد به شستن پای چپ او و امام چنین امری نکردند پس ترتیب واجب نیست.

اشکال استاد : امام در مقام بیان محل غسل اند که نجاست و متنجس مانع غسل است و باید برطرف کند نه در مقام بیان کیفیت غسل.

منها : موثقه عمار بن موسی ساباطی : محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن عمار بن موسى الساباطي أنه سأل أبا عبد الله عليه السلام عن المرأة تغتسل وقد امتشطت بقرامل ولم تنقض شعرها، كم يجزيها من الماء؟ قال: مثل الذي يشرب شعرها، وهو ثلاث حفنات على رأسها، وحفنتان على اليمين وحفنتان على اليسار، ثم تمر يدها على جسدها كله. [5]

سوال از امام صادق علیه السلام کرد که زنی موی خود را شانه می زند اما موها باز نمی کند چقدر از آب کافی است ؟ حضرت فرمودند سه پیاله بر روی سر و دو پیاله بر راست و دو پیاله بر سمت چپ آنگاه با دست به تمام بدن خود می کشد ، آقای خویی ره می فرماید این روایت اظهر است بر مدعای ما چون کلمه ثم دلالت بر تراخی است یعنی بعد از آنکه کاسه آب را بر روی چپ و راست ریخت با دست بر روی بدن می کشد اما امام اشاره ای نکرده‌اند که اول راست یا چپ را بکشد.[6]

اشکال استاد : امرار ید بعد از رعایت ترتیب رخ داده که اول آب را بر سمت راست می ریزد و بعد به سمت چپ ، آن حدی که ملاک واجب است این است که آب به کل بدن برسد اما رعایت ترتیب را از همان ابتدایی که امام فرمودند که حفنتان علی الیمین و حفنتان علی الیسیر و امرار ملاک وصول آب است نه حد وجوب ترتیب