موضوع: كتاب الطهارة/الغسل الارتماسي /امر هفتم/ الدرس 69

موضوع: امر هفتم در غسل جنابت

اگر یقین پیدا کند یکی از اعضای بدن را در غسل ارتماسی نشسته یا قسمتی از بدن را آب نگرفت آیا همون جز و قسمت را بشوید یا از نو و اول یک ارتماس کامل را انجام بدهد دو قول است:

    1. قول اول اینه که اعاده کند شستن آن عضو کافی نیست مرحوم سید در متن عروة این فتوی را دارن و همه فقها هم این را دارند

    2. قول دوم این است که همان جز را بشوید کافی است علامه در قواعد الاحکام یا نراقی در مستندالشیعة

دلیل قول دوم چیست ؟؟

مستند (دلیل)علامه[1] و نراقی[2] صحیحه زرارة است

وان کان استیقن و رجع فاعاد علیهما......همان عضو را برگردد بشوید نیاز نیست از اول غسل را شروع کند جالب این است که ابتدای عبارت این است که من ترک بعض ذراعه او بعض جسده من غسل جنابة. [3] .((من ترک ))عام است کسی که ترک کند قسمتی از ذراع یا بدن خودش را ، و امام علیه السلام اشاره به غسل ترتیبی یا ارتماسی هم نفرمودند مطلق گفتند لذا استفاده میشود اعاده غسل در ارتماسی هم لازم نیست .

سه اشکال وارد است

    • اشکال اول اینه که؛ سائل از غسل ترتیبی سوال کرد

من ترک بعض ذراعیه این جمله مستقل نیست تا افاده عموم کند بلکه درباره همون غسل ترتیبی است بخصوص اینکه ابتدای حدیث راجع به وضو است و به دنبالش از غسل جنابت سوال کرد وضو ترتیبی است غسل هم باید ترتیبی باشد لذا قرینه صدر و ذیل نشان میدهد که عمومیت ندارد

    • ثانیا آنچه شایع است بین مردم ،غسل ترتیبی است و در روایات غسل ارتماسی با عبارت یرتمس و ینغمس آمده اما در این صحیحه این الفاظ نیست بنابراین باید حمل برغسل شایع و متعارف شود

    • ثالثا حدیث راجع به موالات در وضو و غسل است لذا اگر کسی فراموش کند عضوی از اعضای بدن را بشوید آیا موالات بهم خورده یا باقی است ؟ و ما میدانیم مسأله موالات در غسل ترتیبی بحث میشود نه در ارتماس.

اما دلیل بر وجود اعاده غسل ارتماسی چیست ؟

مرحوم یوسف بن علی بن مطهر حلی والد علامه در منتهی المطلب[4] فرمودند که دلیل ما همان تعریفی است که درباره ارتماس گفته شده، ارتماس یعنی اینه که کل بدن یکمرتبه در آب فرو برود اذا ارتمس ارتماسة واحدة وقتی عضوی از بدن آب بهش نرسد ارتماس صدق نمیکند لذا باید ارتماس محقق شود و تحقق ارتماس به اینه که بار دیگر کامل بدنش را وارد آب کند .

فخرالمحققیین ولد علامه میفرماید: امکان دارد که قائل به إجزا شویم چو ن اکثر ش شسته شده. قول اول (وجوب اعاده) تقویت میشه زیرا وقتی اکثر بدن شسته شد ترتیب ساقط میشه لذا آن نقطه که خشک مانده؛ شسته شود صحیح است چون حدیث دارد؛ «ماجری علیه الما فقد اجزا » یعنی آنچه شسته شد کافی است باقی را دست بکش.

جواب ما اینه که ترتیب در صورتی ساقط میشه که ارتماس حاصل بشود ولی در اینجا ارتماس محقق نشده چگونه می‌فرمایید ترتیب ساقط نشده که.

مرحوم شیخ طوسی[5] از برخی اصحاب[6] نقل میکند ارتماسی به حکم ترتیبی است دو تا فایده نقل میکند:

۱) هر عضوی از اعضای بدن را نشسته میتواند به جا بیاورد

۲) اگر نذر کرد یا قسم خورد غسل ترتیبی انجام بده اما ارتماسی انجام داد از گردنش ساقط می‌شود

همین مطلب ریشه فکری مرحوم خویی شد در تنقیح ، آیا غسل ترتیبی و ارتماسی از هم اجنبی اند دوتا طبیعت متغایرند یا اینکه یک طبیعیت اند ولی کیفیت ها فرق داره یا اینکه اجنبی نیستن ولی اصل در غسل ترتیبی است ارتماسی قرینه می‌خواد یعنی بیان میخواد بعض الاصحاب غسل ها را یک طبیعت دانستند و در حکم یکدیگر دانستند

بعض الاصحاب مانند مرحوم محقق ثانی در جامعه المقاصد[7] ایشان تفصیل قائل شد فرمود: تارة زمان کوتاه است اگر زمان بین غسل و آن موضع غسل کوتاه بود همان موضع را بشوید

أخری زمان طولانی است اینجا اعاده کند .

به نظر استاد غسل ارتماسی با غسل ترتیبی، طبیعت متغایر دارد زیرا در غسل ترتیبی سه عضو مطرح است تعداد مطرح است و در ارتماسی استیلای آب و فراگیری آب بر کل بدن مطرح است لذا اگر کسی ترتیبی نذر کند وارتماسی به جای آورد وفای به نذر نشد.

آنچه که ما را به اشتباه میاندازد طبیعت غسل جنابت است که دو فرد دارد، چه ترتیبی چه ارتماسی لذا هرگز به ترتیبی ارتماسی گفته نمیشود چون دو حقیقت است. بعبارت دیگر؛

تارة قیود داخل در طبیعت است

أخری قیود خارج از طبیعت است

مثلا قیود قطع دست و پا هیچگونه نقشی در طبیعت انسان ندارند اما آب انگور شراب بشه طبیعت آن با وقتی سرکه میشه فرق دارد بنابراین زمان کثیر و قلیل نقش ندارد بلکه آیا آب بر کل بدن احاطه کرد یا نکرد اگر احاطه بکند ارتماسی حاصل میشود و اگر نکند ارتماس حاصل نمیشود.