موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /مسائل / الدرس 74

( فصل فی الاغسال - آیا قبل از غسل بدن پاک باشد یا نه ؟ - اقوال - ادله - نظر استاد )

جهت دوم بحث این بود که آیا قبل از شروع در غسل طهارت جمیع اعضای بدن شرط است یا نه ؟ کلمات بزرگان در اینجا مختلف است مثل ابن حمزه در وسیله و علامه در قواعد طهارت را شرط دانسته اند اما بسیاری از متاخرین و هو المختار که طهارت را شرط نمی دانند

اما دلیل اشتراط طهارت جمیع اعضای بدن قبل از غسل : روایاتی است که به شستن آلت تناسلی و اطراف آن قبل از ریختن آب به سرو بدن اشاره دارد و همچنین روایاتی که اشاره دارد که قبل از غسل اگر مانعی در بدن است آن را از بین ببرد همانطوری که نهی در عبادات ارشاد به مانعیت است امر هم در عبادیت ارشاد به جزئیت و شرطیت است مثلا اگر شارع بگوید لا تصل فی ما لا یوکل لحمه اشاره به مانعیت اجزای حیوانات ما لا یوکل لحمه در نماز است و جلوی صحت را می گیرد اینجا هم وقتی امام امر می کند مانع را برطرف کنید و یا جای متنجس را بشویید این امر ارشاد به شرطیت است یعنی طهارت اعضا قبل از غسل شرط صحت غسل است

جواب استاد : ما این ظهور را صحیح می دانیم و امر مولوی است و شستن را واجب نی کند و ارشاد به شرطیت دارد منتهی در جایی که امر نفسی[1] باشد و دلالت بر وجوب نفسی یا وجوب شرطی بکند هر جایی که این طور باشد در آنجا یا ارشاد به نفسیت یا جزئیت یا شرطیت است مثلا اقیموا الصلاة ارشاد و دلالت به نفسیت است اما ارکعوا و اسجدوا ارشاد به جزئیت است یا استقبال الی القبله وجوب شرطی است اما اینجا دلالت بر وجوب ندارد نه نفسی و نه شرطی بلکه اشاره به آداب یا اولویت دارد ، در توضیح اولویت که فاضل هندی[2] فرمود می گویند که منی چسبنده است و به آسانی از بدن جدا نمی شود لذا امام علیه السلام فرمودند که قبل از غسل آن مکان شسته شود و هرگاه امر به یک امور عادی شود که مردم عادتا انجام می دهند چه حضرت بفرمایند یا نه آن امر از باب آداب است و به قول معروف چیزی که از شؤن متعارف باشد و امام علیه السلام همان متعارف را بفرمایند نشان می دهد که امام علیه السلام راه آسانتر را برای غسل بیان کرده اند لذا این امور مستحب است

صحیحه حکم بن حکیم مؤید همین بحث فوق است که از امام صادق علیه السلام درباره کیفیت غسل جنابت سوال شد فرمودند اگر در مکان پاکی هستی ضرری به غسل نمی زند اگر پا ها را نشویی اما اگر در مکان پاکی نیستی پاها را بشوی

متن روایت :. محمد بن الحسن بإسناده، عن الحسين بن سعيد، عن فضالة، عن حماد بن عثمان، عن حكم بن حكيم عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث كيفية غسل الجنابة) قال: فإن كنت في مكان نظيف فلا يضرك أن لا تغسل رجليك، وإن كنت في مكان ليس بنظيف فاغسل رجليك.[3]

تقریب استدلال : امام علیه السلام امر به شستن پاهای نجس فرمودند اما اشاره‌ای به بطلان شستن سر و گردن و طرف راست و چپ نفرمودند پس هدف حضرت این است که پاهای نجس شسته شود که وقتی قدم زده می شود در مکانها آن مکان نجس نشود لذا اگر حین غسل به آن موضع نجس آب غسل برسد غسل صحیح است اما آن موضع باید پاک شود

بیان دیگر : بین نجاست سابق با نجاستی که در اثنای غسل بوجود می آید فرقی نیست و در هر دو صورت طهارت اعضای بدن قبل از غسل شرط نیست و این روایت دلیل بر فرق نیست که بگویید این روایت مختص به نجاست در اثنای غسل است چون دلیل معتبر نداریم بلکه دلیل بر خلاف است که امر به شستن پاها نشان می دهد غسل آسانتر انجام می‌شود

مساله ششم : یقین به حصول آب به جمیع اعضای بدن واجب است و اینجا دو امر است:

اول : وجوب فوق بخاطر قاعده اشتغال است چون کسی که احتمال می دهد مانعی در وصول آب به بدن بوده باید یقین کند که مانع برطرف شده و آب به بدن رسیده است

دوم : مرحوم سید ره در متن تفصیل دادند بین اینکه قبل از غسل مانع در بدن بود در اینجا باید یقین به زوال مانع پیدا کرد بخاطر استصحاب بقای مانع و بین آنجایی که سابقا مانعی نبود در آنجا یقین لازم نیست و اطمینان عرفی کافی است و همین اندازه که فحص کرد و مانعی نبوده غسل صحیح است چون اطمینان، در بین عرف مردم یقین عقلایی است.

تتمه استاد : اگر قبلا مانعی نبود و بعدا با اطمینان به عدم مانع غسل کرد از دو حال خارج نیست تارة احتمال می دهد مانعی بود و ندید و منشأ احتمال هم امر عقلایی است مثل رنگ زدن اینجا اطمینان عرفی کافی نیست و باید یقین پیدا کند اما اخری جایی که احتمال منشا عقلایی ندارد حرف سید ره درست است.