موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /مستحبات الغسل/ الدرس 85

فصل : درباره مستحبات غسل جنابت است اولین مورد استبراء بابول قبل از غسل است که فتوای همه علما و محتوای روایت هم همین است

منها : مضمر احمد بن هلال است : و بإسناده عن محمد بن الحسن الصفار، عن محمد بن عيسى، عن أحمد بن هلال قال: سألته عن رجل اغتسل قبل أن يبول، فكتب: أن الغسل بعد البول إلا أن يكون ناسيا فلا يعيد منه الغسل .[1]

منها : صحیحه احمد بن محمد ابی نصر بزنطی : وعنه، عن أحمد بن محمد يعني ابن أبي نصر قال: سألت أبا الحسن الرضا عليه السلام عن غسل الجنابة فقال: تغسل يدك اليمنى من المرفقين (المرفق) إلى أصابعك، وتبول إن قدرت على البول، ثم تدخل يدك في الاناء، ثم اغسل ما أصابك منه، ثم أفض على رأسك وجسدك ولا وضوء فيه.[2]

در اینجا چهار بحث وجود دارد : اول : آیا استبراء از منی واجب است یا مستحب ؟ دو قول وجود دارد

قول اول : از شیخ مفید و شیخ طوسی و سید مرتضی ره که استبراء واجب است ، در مبسوط [3] آمده که از روایات وجوب استبراء به بول قبل از غسل فهمیده می شود یا در مقنعه[4] آمده که فلیستبرء بالبول ، و مرحوم شیخ یوسف بحرانی در حدائق[5] فرموده که واجب است چون امری که در حدیث و کلمات قدما دیده می شود ظاهر آن امر وجوب است

قول دوم : اکثر فقها می فرمایند مستحب است و این فقها در مقابل قول اول به اموری پرداخته اند

امر اول : اگر چه ظاهر امر در حدیث وجوب است الا اینکه اجماع بر صحت غسل در صورت بول نکردن است لذا اگر کسی بول نکند و غسل کند همه فقها می گویند غسل صحیح است لذا از این اجماع می شود به ظاهر حدیث عمل نکرد

امر دوم : روایت دیگری هست که غسل قبل از بول کردن صحیح است لذا امر به بول قبل از غسل حمل بر ندب می شود چون روایت در مقابل آن است

امر سوم : روایات امر به استبراء توجیه می شود که این روایات مثل صحیحه بزنطی در صدد بیان حکمت استبراء است نه بیان حکم استبراء پس اشاره ای به وجوب غیری و تعبدی ندارد ، که اگر بول شود اجزای منی در مجری باقی نمی ماند

امر چهارم : کلمات قدما مطلق است یعنی استبراء مطلقا واجب است چه قدرت بر بول باشد و چه نباشد اما روایات دیگر مقید است و دو قید آورده که اگر قدرت بر بول هست استبراء بشود و اگر فراموش نکرد استبراء انجام بدهد و این دو قید با اطلاق فتوای قدما در تنافی است لذا نمی توان به اطلاق کلمات فقها عمل کرد

جهت دوم : استبراء بر دو قسم است

اول : استبراء بالاجتهاد یعنی با تلاش است با آن کیفیتی که ذکر شده است آنهم در سه مرتبه که طوری استبراء می کند که چیزی در مجری نباشد

دوم : استبراء با بول است ، و اثر این دو استبراء این است که اگر رطوبتی بیرون آمد و مشتبه به بول یا منی شد اثری ندارد اما اگر این دو استبراء انجام نشد در اینحا آیا غسل صحیح است یا نه ؟ فقها می گویند اگر هیچکدام از این دو استبراء انجام نشد غسل صحیح نیست حال اگر بعد از بول رطوبتی را دید فقط وضو می گیرد و غسل صحیح است چون این شخص استبراء بالاجتهاد نداشت و ممکن است آن رطوبت بول باشد پس باید برای نماز وضو بگیرد لذا گفته اند اگر قدرت بر بول دارد برای استبراء بالاجتهاد اثری نیست چون استبراء در صورتی است که با بول باشد

سوال : اگر با آن غسل نماز خواند و بعد از نماز ، منی خارج شد نماز او صحیح است یا نه ؟ نماز صحیح است اما برای نماز بعدی باید غسل کند در صورتی که استبراء به بول نکرده باشد اما اگر استبراء به بول کرد و استبراء بالاجتهاد نکرد همان وضو کافی است

حال اگر در بین نماز احساس کرد چیزی در مجری حرکت می کند اما خودش را نگه داشت و خارج نشد نماز ش صحیح است ، فقط محقق بحرانی ره قائل است که استبراء هم بالاجتهاد و هم به بول واجب است و ایشان می گوید کلمات فقها مجمل است و تصریح نکرده اند و از روایات هم چیزی نفهمیدم

نظر استاد : از مجموع روایات و کلمات فقها بدست می آید که استبراء به بول کافی است و اگر بول نداشت همان استبراء بالاجتهاد را انجام دهد