موضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /مستحبات/ الدرس 91

(غسل جنابت - استبراء به بول قبل از غسل جنابت آیا شرط صحت غسل است یا نه؟ - اشکالات بحث )

مساله یک : بیان آن قبلا گذشت

مساله دوم : استبراء به بول قبل از غسل شرط صحت غسل نیست لذا اگر کسی غسل کرد و نماز خواند و بعد از نماز رطوبتی از آن خارج شد نماز صحیح است اما برای نماز بعدی واجب است غسل کند که بحث آن می آید.

مرحوم محقق اردبیلی[1] ره در کتاب المستند[2] فرمودند که این مساله امر قطعی و مسلم است و صاحب جواهر ره فرمودند « بلا خلاف اجده بین اصحابنا » ، از برخی فقها ادعای اجماع شده و اطلاق روایاتی که در کیفیت غسل وارد شده دلالت بر این مطلب دارد چون در این روایات امر به ریختن آب بر سر و شانه ها شده و اشاره ای هم به مساله استبراء به بول نشده با اینکه روایات در مقام بیان است و شستن آلت را بیان کرد اگر استبراء به بول شرط در صحت غسل بود امام علیه السلام بیان می فرمودند

صحیحه محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام دلالت خاص بر عدم اشتراط دارد چون در این روایت کلمه انتقاض آمده که اگر کسی غسل کند در حالی که جنب است و قبل از غسل بول نکند غسل او نقض می شود یعنی غسل صحیح است چون اگر غسل باطل بود انتقاض صدق نمی کرد و نقض در جایی است که قبل از آن صحیح باشد

روایت :.قال محمد: وقال أبو جعفر عليه السلام: من اغتسل وهو جنب قبل أن يبول ثم وجد بللا فقد انتقض غسله، وإن كان بال ثم اغتسل، ثم وجد بللا فليس ينقض غسله، ولكن عليه الوضوء، لان البول لم يدع شيئا. [3]

اشکال : نقض غسل بخاطر این است که جنابت جدیدی حادث شده است آن رطوبت مشتبه به نظر امام علیه السلام یک جنابت جدیدی را درست کرد و لذا در برخی از روایات صحاح امر به اعاده صلاة شده است : یکی صحیحه حلبی و دوم موثقه سماعه

روایت :محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن عبيد الله بن علي الحلبي قال: سئل أبو عبد الله عليه السلام عن الرجل يغتسل ثم يجد بعد ذلك بللا، وقد كان بال قبل أن يغتسل قال: ليتوضأ وإن لم يكن بال قبل الغسل فليعد الغسل.[4]

روایت : وعنه، عن أخيه الحسن، عن زرعة، عن سماعة قال: سألته عن الرجل يجنب ثم يغتسل قبل أن يبول فيجد بللا بعد ما يغتسل، قال: يعيد الغسل، فإن كان بال قبل أن يغتسل فلا يعيد غسله ولكن يتوضأ ويستنجي.[5]

حتی صحیحه مسلم که قبل خوانده شد ، ظاهر این دو روایت این است که غسل قبل از بول باطل است و استبراء به بول شرط صحت غسل است لذا تعبیر به اعاده شده است چون رطوبت بعد از غسل جنابت جدیدی است و لکل سبب من الجنابة یجب الغسل و حتی اگر کسی بگوید امر به اعاده غسل یا صلاة کشف از فساد غسل است اما نمی گویند یک جنابت جدیدی حادث شده است جواب داده می شود که تعبیر به اعاده مستلزم سبب جدیدی است و از الفظ یعید کشف از بطلان عمل نمی شود پس از این صحاح استفاده می شود که استبراء به بول شرط صحت غسل است

جواب: رطوبتی که مشتبه به منی است سبب جدیدی درست نمی کند چون جنابت جدیدی بوجود نیامده است و ظهور عرفی این رطوبت مشتبه همان بیانی است که امام درباره حکمت بول قبل از غسل فرمودند که اجزای منی در مجری بیرون ریخته شود و این رطوبت مشتبه حاکی از آن است که این اجزای منی از مجری خارج نشده است لذا هرگز دلالت بر حدوث جنابت جدیدی ندارد.

مرحوم آقای خویی ره در التنقیح[6] معتقد است که خروج این بلل مشتبه جنابت جدیدی است و تشبیه کرده مثل کسی که خوابیده و قبل از خواب وضو داشت حال این خواب سبب نقض وضوی او شده است

نظر استاد : تبیین ایشان اشکالی دارد و آن اینکه خواب از نواقض است و لذا اگر بخوابد آن وضو نقض می شود ضمن اینکه سبب جدیدی هم هست اما هر ناقضی سبب جدیدی نیست مثل اینکه وضو داشت و بادی از او خارج شد ابن ناقض است نه سبب جدیدی چون سبب جدید این است که بخواهد نماز بخواند آنجا نیاز به وضو دارد لذا گفته اند وجوب وضو نفسی نیست و غیری است به اعتبار خواندن قرآن و ... واجب می شود اما در جایی که بلل مشتبه است از نظر امام علیه السلام ناقض است اما سبب جدیدی نیست بله مضمره احمد بن هلال فرمود که شرط صحت غسل بول قبل از غسل است :

روایت : وبإسناده عن محمد بن الحسن الصفار، عن محمد بن عيسى، عن أحمد بن هلال قال: سألته عن رجل اغتسل قبل أن يبول، فكتب: أن الغسل بعد البول إلا أن يكون ناسيا فلا يعيد منه الغسل. [7]

اشکال روایت فوق : دلالت آن ضعیف است و اصحاب از این روایت اعراض کرده اند و از فقها کسی قائل به اشتراط نشده و اعراض اصحاب در مقام فتوا موجب وهن حدیث می شود و دلالت حدیث را ضعیف می کند