درس خارج فقه استاد مهدی احدی
97/07/09
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الطهارة/النجاسات /حکم بول و نیمخورده پرندگان حرامگوشت
قوله رحمه الله: نعم في الطيور المحرمة الأقوى عدم النجاسة[1]
بحث بر روی نیمخورده و بول پرندگان حرامگوشت است و از طریق عدم قول به فصل، غائط را هم شامل میشود.
اقوال در مسئله:
1. نجاست و هو المشهور.
2. طهارت برخی از قدما مثل ابن ابی عقیل عمانی و صدوق و شیخ و برخی متأخرین مثل علامه .
3. تفصیل بین طهارتِ بول و نجاستِ نیمخورده.
بررسی ادله: در اینجا دو طایفه روایت وجود دارد:
طایفه اولِ روایات، بول و نیمخورده پرندگان را مطلقا پاک میدانند چه حرامگوشت چه حلال گوشت. مانند موثقه ابی بصیر: محمّد بن يعقوب ، عن علي بن إبراهيم ، عن أبيه ، عن عبدالله بن المغيرة ، عن جميل بن درّاج ، عن أبي بصير ، عن أبي عبدالله ( عليه السلام ) قال : كلّ شيء يطير فلا بأس ببوله وخرئه[2]
طایفه دومِ روایات، دلالت بر نجاست بول و نیمخورده پرندگان حرامگوشت میکنند. مانند صحیحه ابن سنان: وعنه ، عن أبيه ، عن عبد الله بن المغيرة ، عن عبد الله بن سنان قال : قال أبو عبدالله ( عليه السلام ) : اغسل ثوبك من أبوال ما لا يؤكل لحمه[3]
که در این روایت به ضمیمه عدم قول به فصل، نیمخورده را هم شامل میشود.
بعض فقهاء میان این دو طائفه از روایات قائل به تعارض شدند. نسبت بین این دو عموم و خصوص من وجه است {ماده افتراق اول: پرنده حلال گوشت. ماده افتراق دوم: حیوان حرامگوشت. ماده اجتماع: پرنده حرامگوشت} در ماده اجتماع تعارض دارند بر طبق روایت اول پاک است و بر طبق روایت دوم نجس است. تعارضا و تساقطا و به دنبال دلیل دیگری میرویم که همان صحیحه محمد بن مسلم باشد.
مرحوم سید در عروة فرمودند الاقوی عدم النجاسة. همین قول مختار ماست به چند جهت:
اولا: در اینجا میتوان جمع عرفی کرد به این صورت که «إغسل ثوبک من ابوال ما لایؤکل لحمه» دلالت میکند بر وجوب شستن اما روایت «فلابأس ببوله و خرئه» دلالت بر ترخیص میکند بنابر این وجوب زمانی کارآمدی دارد که ترخیصی نباشد.[4]
ثانیا: در باب تعارض حمل ظاهر بر نص داریم إغسل ظهور در وجوب و لابأس نص در جواز بنابراین نص مقدم است و حکم به عدم نجاست میکنیم.
ثالثا: ظهور دو قسم داریم: تنجیزی و تعلیقی. ظهور جمله اسمیه تنجیزی و ظهور شرط تعلیقی است إغسل ظهور تعلیقی دارد چون ظهور فعل امر، وجوب است اگر قرینه بر خلاف آن نباشد ؛ اما ظهور لابأس ظهور تنجیزی و ظهور تنجیزی بر ظهور تعلیقی مقدم است.