موضوع: كتاب الطهارة/النجاسات /حکم بول و غائط خفاش

قوله رحمه الله: لكن الأحوط فيها أيضاً الاجتناب ، خصوصاً الخفاش وخصوصاً بوله[1]

آیا بول و غائط خفاش نجس است یا پاک؟

مشهور قائل به نجاست‌اند به دو دلیل:

1. اجماعِ علامه در مختلف[2] سپس همین اجماع را مخصص موثقه ابی بصیر دانستند بدلیل اینکه خفاش جزء پرندگان ما لا یؤکل لحمه است.

2. روایت داود رقّی عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ بَوْلِ‌ الْخَشَاشِيفِ‌ يُصِيبُ ثَوْبِي فَأَطْلُبُهُ فَلَا أَجِدُهُ قَالَ اغْسِلْ ثَوْبَكَ[3] امام (علیه السلام) فرمودند: إغسل ثوبک. اینکه امام شستن را لازم میدانند نشانه اینست که بول خفاش نجس است. امر اغسل تعبدی نیست برای رعایت بهداشت هم نفرمودند چون وظیفه شارع بیان احکام است پس ارشاد به نجاست است.

روایت داود رقی دو معارض دارد :

أ‌. روایت غیاث: عَنْ غِيَاثٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: لَا بَأْسَ بِدَمِ الْبَرَاغِيثِ وَ الْبَقِّ وَ بَوْلِ‌ الْخَشَاشِيفِ‌.[4]

ب‌. روایت موسی بن جعفر(علیه السلام) الْجَعْفَرِيَّاتُ، أَخْبَرَنَا مُحَمَّدٌ حَدَّثَنِي مُوسَى حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ‌ أَنَّ عَلِيّاً ع سُئِلَ عَنِ الصَّلَاةِ فِي الثَّوْبِ الَّذِي فِيهِ أَبْوَالُ الْخُفَّاشِ وَ دِمَاءُ الْبَرَاغِيثِ فَقَالَ لَا بَأْسَ‌ بِذَلِكَ‌[5]

مرحوم شیخ طوسی این دو روایت را شاذ می‌داند چون کاملا مخالف با روایاتی است که بول ما لا یؤکل لحمه رانجس می‌دانند بلکه هر دو را حمل بر تقیه می‌کنیم الإستبصار فيما اختلف من الأخبار ؛ ج‌1 ؛ ص188 فَالْوَجْهُ فِي هَذِهِ الرِّوَايَةِ أَنْ نَحْمِلَهَا عَلَى ضَرْبٍ مِنَ التَّقِيَّةِ لِأَنَّهَا مُخَالِفَةٌ لِأُصُولِ الْمَذْهَبِ لِأَنَّا قَدْ بَيَّنَّا أَنَّ كُلَّ مَا لَا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ لَا تَجُوزُ الصَّلَاةُ فِي بَوْلِهِ وَ الْخُشَّافُ مِمَّا لَا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ فَلَا تَجُوزُ الصَّلَاةُ فِي بَوْلِهِ وَ الرِّوَايَةُ الْأُولَى تُؤَكِّدُ هَذِهِ الْأُصُولَ بِصَرِيحِهَا.[6]

اشکالات استاد:

1) اگر اجماع علامه همان اجماع شیخ باشد در این صورت این اجماع برای کل ما لا یؤکل لحمه است نه خصوص خفاش و اگر منظور علامه اجماع خاص خفاش باشد که چنین اجماعی پیدا نشد چون بسیاری از علماء قائل به طهارت اند علی الظاهر اجماع علامه خاص است و اشکال ما وارد است چون اجماعی بدون منشأ است نه سبب و نه مسبب را ذکر نکرده است.

2) اما روایت داود رقی، داود فاسد المذهب و رئیس الغلاة است پس ضعیف است ثانیا روایت ایشان معارض است اگر شیخ طوسی مثل ما موثقه ابی بصیر را پذیرفته بود دیگر آن دو روایت شاذ نبود و حمل بر تقیه نمیشد آنچه بنظر میرسد اینست که شیخ چون معتقد به نظر مشهور است این دو روایت را شاذ گرفت روایت را و مثل استاد که موثقه را پذیرفت روایت حمل بر تقیه نمیشود چون کل شی یطیر خفاش را هم میگیرد.

3) خفاش خون جهنده ندارد و بولش پاک است کما اینکه صاحب مستمسک هم فرموده اند.[7]

4) اساسا راه جمع باقیست به این که روایات مخالف موثقه ابی بصیر را حمل بر کراهت کنیم یا حمل بر استحباب شستن لباس آلوده

جمع بندی استاد از بحث اجماع تا اینجا:

أ‌) اجماع می‌تواند مخصص روایت شود.

ب‌) اگر اجماع خاص باشد کاشف از رأی معصوم نیست مگر با نقل سبب و مسبب.

ت‌) تا جمع عرفی هست نیازی به طرح نداریم مانند روایت داود رقّی

ث‌) حکم مشهور در صورتی که خلاف ظاهر روایت باشد مخالفت می‌شود.