موضوع: كتاب الصوم/أحكام المفطرات /ایصال الغبار الغلیظ

پنجمین مبطل رساندن غبار غلیظ به حلق است، تا زمان محدث کاشانی همه فقها قائل به باطل شدن روزه با رساندن غبار غلیظ به حلق بودند فراتر از شهرت است نزدیک به اجماع است. صدوق و سید مرتضی و شیخ متعرض این صورت نشده اند.سلار ابی الصلاح حلبی قائل به عدم بطلان روزه شده، محقق حلی در شرایع مساله را اختلافی دانست. باید به ادله مراجعه شود که در ذیل مسائل این بخش خواهد آمد.

مساله 1: رساندن غبار غلیظ به حلق، روزه را باطل میکند حال چه غبار از چیزهایی باشد که خوردنی است و خوردنش حلال است مثل انواع آرد ها یا غبار از چیزی است خوردن آن حرام است مثل خاک.

دلیل: سلیمان مروزی میگوید: شنیدم امام علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: زمانی که روزه دار در ماه رمضان مضمضه کند یا عمدا استنشاق کند یا بوی غلیظی را ببوید یا خانه جاروب کند در داخل بینی و حلقش غبار برود دو ماه روزه ی پی‌در پی باید بگیرد چون این امور همانند خوردن و آشامیدن و جماع روزه را باطل میکند.

عن سليمان بن جعفر (حفص) المروزي قال: سمعته يقول: إذا تمضمض الصائم في شهر رمضان أو استنشق متعمدا أو شم رائحة غليظة أو كنس بيتا فدخل في أنفه وحلقه غبار فعليه صوم شهرين متتابعين، فان ذلك مفطر مثل الأكل والشرب والنكاح.[1]

وجه اینکه مشهور فقها رساندن غبار غلیظ به حلق را از مبطلات دانستند بیان امام رضا علیه السلام درباره جاروب کردن خانه است که در زمان صدور حدیث با جارو کردن خاکهای زیادی در فضا پخش میشد.

ضمن اینکه روایت دوم باب از امام رضا علیه السلام درباره رساندن دود و غبار غلیظ به حلق پرسیدند امام فرمود: اشکالی ندارد، جمع بین دو خبر این است که اگر غبار غلیظ نباشد و به حلق برسد مبطل روزه نیست و اگر غلیظ باشد باطل کننده روزه است.

مساله ۲ : اگر بواسطه باد غبار غلیظی پیدا شود و انسان با این که متوجه است، مواظبت نکند و به حلق برسد، روزه اش باطل می‌شود چون فقها فرقی بین برخاستن طبیعی و خودبخودی و غیر طبیعی که خودش یا دیگری آن را ایجاد کند نگذاشتند درصورتی که قدرت دارد خود را از غبار حفظ کند ولی کوتاهی کند و به حلق برسد تعمد محسوب می شود و موجب بطلان روزه است.

مساله ۳ : درباره دود سیگار و قلیان و تریاک فتاوای فقها اختلافی است در عین حال احتیاط واجب میدانند که روزه دار این‌ها را به حلق نرساند.

وجه اختلاف روایت عمر بن سعید از امام رضا علیه السلام است که میگوید : از امام رضا علیه السلام پرسیدم از روزه داری که با عود و هر چیزی دود میکند هردو داخل حلق می‌شود امام فرمود: اشکالی ندارد.

عن عمرو بن سعيد، عن الرضا عليه السلام قال: سألته عن الصائم يتدخن بعود أو بغير ذلك فتدخل الدخنة في حلقه، فقال: جائز لا بأس به، قال: وسألته عن الصائم يدخل الغبار في حلقه، قال: لا بأس. أقول: هذا محمول على الغبار والدخان غير الغليظين، أو على عدم التعمد، أو عدم إمكان التحرز، ولا إشعار فيه بتعمد الادخال، بل ظاهره عدم التعمد، ويأتي ما يدل على بعض المقصود.[2]

فاضل مقداد در کتاب التنقیح فتوا به عدم الحاق دود به غبار غلیظ داد و جزما گفت: دود به حلق روزه دار برسد روزه را باطل نمی‌کند همین روایت را سند فتوایش گرفت.

سید موسوی عاملی در مدارک الاحکام و و محقق سبزواری در کفایه و محمد باقر سبزواری در الذخیره الحاق دود به غبار غلیظ را بسیار بعید شمردند.

اکثر فقها به روایت سلیمان مروزی اعتماد کردند و موثقه عمرو بن سعید را از چند جهت توجیه کردند.

اشاره به غبار و دود رقیق و غیر غلیظ دارد.

    1. اشاره به عدم تعمد دارد و از روی قصد نمی خواهد به حلق فرو ببرد بلکه غیر اختیاری و قهری است.

    2. منظور امام رضا علیه السلام از لاباس صورتی است که تحرز امکان ندارد و نمی تواند خود را حفظ کند مانند کسانی که کارگر ند مثلا روی کمباین و.. کار میکنند و گندم و... درو میکنند و مجبورند چون اگر درو نکنند گندم ها از بین میرود و از طرفی حفظ از غبار مزرعه و درو ممکن نیست. لذا حدیث هیچ گونه اشاره‌ای به صورت عمد ندارد به قول مرحوم محدث شیخ حر عاملی ظاهر حدیث صورت عدم تعمد است و لذا عمل به فتوای مشهور برای ما محرز است باید از دود سیگار و قلیان و گرد و غبار اجتناب کند.

مساله ۴ : بخار غلیظ روزه را باطل نمیکند مگر اینکه در دهان بصورت آب درآید و فرو دهد چون سیره مسلمین بر دخول در حمام ها در روز ماه رمضان و با زبان روزه است با اینکه کمترین شکی در این زمینه ندارد که بخار غلیظ حمام به فضای حلق میرسد.