موضوع: كتاب الصوم/أحكام المفطرات /البقاء علی الجنابة و الحیض و النفاس

مساله ۱۰ : خوابى را كه در آن محتلم شده نبايد خواب اول حساب كرد، بلكه اگراز آن خواب بيدار شود و دوباره بخوابد، خواب اول حساب میشود.

توضیح: اکثر فقها خوابی که در آن خواب محتلم شده، خواب اول حساب نمی‌کنند نظیر مرحوم فخر المحققین در شرح الارشاد و شهید اول و سید موسوی عاملی در مدارک الاحکام و شیخ محمد حسن نجفی در جواهر و سید کاظم یزدی در عروه الوثقی و فقها شیعه در عصر حاضر. ولی مرحوم نراقی در مستند الشیعه و گلپایگانی در تعلیقه بر عروه الوثقی همان خوابی که محتلم شده را خواب اول حساب میکنند و مختار ما همین قول است چون عمده دلیل فقها صحیحه عیص بن قاسم است از امام صادق علیه السلام پرسید: در ماه رمضان مردی میخوابد، محتلم میشود سپس بیدار می‌شود و دوباره میخوابد پیش از آنکه غسل کند امام فرمود: اشکالی ندارد.

عن العيص بن القاسم أنه سأل أبا عبد الله عليه السلام عن الرجل ينام في شهر رمضان فيحتلم ثم يستيقظ ثم ينام قبل أن يغتسل، قال: لا بأس.[1]

به نظر میرسد که سائل از بقاء بر احتلام در روزه ماه رمضان پرسیده است. امام فرمود : اشکالی ندارد و اگر بگوئید از کجای حدیث این مفهوم را فهمیده اید؟ در پاسخ میگوئیم: بقاء بر جنابت از شب اشکالی ندارد و هیچ منعی ندارد تا اینکه از امام بپرسد. قطعا بقاء بر جنابت در روز را می‌پرسد که امام بدون اشکال دانست.

و در صحیحه معاویه بن عمار دارد که؛ مردی اول شب جنب شده سپس میخوابد تا صبح بیدار می‌شود معلوم نمیشود که منظور خواب اول است دوم؛ فقط حکم به جواز خواب در شب‌های ماه رمضان پس از جنابت می‌کند که نهی مساله مستقلی است که آیا خوابیدن پس از جنابت جایز است یا حرام؟

عن محمد بن مسلم، عن أحدهما عليهما السلام (في حديث) أنه سأل عن الرجل تصيبه الجنابة في رمضان ثم ينام إنه قال: إن استيقظ قبل أن يطلع الفجر فان انتظر ماء يسخن أو يستقي فطلع الفجر فلا يقضى صومه (يومه). [2] ورواه الكليني كما يأتي.

مساله ۱۱ : اگر روزه‌دار در روز محتلم شود، واجب نيست فورا غسل كند.

دلیل: اطلاق روایاتی که احتلام را مبطل روزه نمی‌داند دلالت بر عدم فوریت غسل دارد مثل روایت عبدالله بن میمون از امام صادق علیه السلام نقل کرد که امام فرمود: سه چیز روزه را باطل نمیکند ۱. قی ۲. احتلام ۳. حجامت.

عن عبد الله بن ميمون، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: ثلاثة لا يفطرن الصائم: القئ، والاحتلام، والحجامة الحديث.

وسائل ج۷ ص ۷۲ باب ۳۵ از ابواب مایمسک عنه الصائم ح ۱.

مساله ۱۲ : هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بيدار شود و ببيند محتلم شده، اگرچه‌ بداند پيش از اذان محتلم شده، روزه او صحيح است. به همان دلیل روایت قبلی.

مساله ۱۳ : كسى كه میخواهد قضاى روزه رمضان را بگيرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر وقت وسیع است، روزه اش باطل است و اگر وقت ضیق است، مثلا یک روز دیگر ماه رمضان است و او از ماه رمضان سابق یک روز روزه قضا واجب دارد احتیاط واجب آن است که آن روز را روزه نگیرد و پس از ماه رمضان، عوض این یک روز روزه بگیرد تا مرتکب گناه نشود که چرا قضای روزه را ضیق کرده‌ای با اینکه ۱۱ ماه فرصت داشتی.

دلیل: فتوای همه فقها شیعه است دو دلیل دارند:

    1. اتحاد قضا با ادا از نظر حکم شرعی، وقتی بقا بر جنابت تا اذان صبح مبطل روزه ی ماه رمضان است قطعا مبطل قضای روزه ی ماه رمضان هم هست چون حکم قضا و ادا یکی است.

    2. صحیحه عبدالله بن سنان که از امام صادق علیه السلام پرسید: مردی قضای روزه ی ماه رمضان میگیرد، اول شب جنب می‌شود و غسل نمی‌کند تا آخر شب و اذان صبح می‌شود می‌بیند فجر طلوع کرده است امام فرمود: آن روز را روزه بگیرد و روز دیگر را روزه بگیرد.

عن عبد الله بن سنان أنه سأل أبا عبد الله عليه السلام عن الرجل يقضى شهر رمضان فيجنب من أول الليل ولا يغتسل حتى يجئ آخر الليل وهو يرى أن الفجر قد طلع، قال: لا يصوم ذلك اليوم ويصوم غيره.

و

عن ابن سنان يعنى عبد الله قال: كتب أبي إلى أبي عبد الله عليه السلام وكان يقضي شهر رمضان وقال إني أصبحت بالغسل وأصابتني جنابة فلم اغتسل حتى طلع الفجر، فأجابه عليه السلام لا تصم هذا اليوم وصم غدا.[3]