موضوع: كتاب الطهارة/المطهرات /إستبراء حیوانت جلالة

استبراء حیوان نجاست خوار _دلیل آن _ملاک جلّاله بودن

یازدهمین از مطهرات استبراء حیوان نجاست خوار است ، اموری باید بحث شود :

امر اول : اگر حیوان حلال گوشت عادت به خوردن نجاست کند هم بول و هم فضله اش نجس است و این نجاست ذاتی نیست بلکه عرضی است ، بول و غائط سگ نجاست آن ذاتی است اما بول و غائط مرغ نجاست خوار عرضی است و بخاطر خوردن نجاست نجس شده است

دلیل فقها حسنة عبد الله بن سنان قال: قال أبو عبد الله عليه السلام: اغسل ثوبك من أبوال ما لا يؤكل لحمه.[1]

استدلال به این حدیث متوقف بر دو مطلب است :

    1. مطلب اول : که ما لا یوکل لحمه مطلق است و اطلاق آن هم شامل حرام گوشت مثل گربه و هم شامل حیوان حلال گوشتی که نجاست خوار شده است آن هم به عارضی که خوردن گوشت آن حرام شده است مثل حیوان موطوئه

    2. مطلب دوم : ملازمه بین حرمت اکل و نجاست بول و غائط است ، حیواناتی که حرام گوشتند از لوازم لا ینفک انها نجاست بول و غائط است ، حال با وجود این دو امر نتیجه می گیریم که امام امر کردند به شستن بول حیوانات ما لا یوکل لحمه چون بول آنها نجس است و ملاقات با آن باید شسته شود و فرقی بین حیوانات حلال و حرام گوشت نیست

البته ضمن اینکه بین بول و رُوث ( فضله ) فرقی قائل نیستند چون هر که بول این حیوان را نجس بداند فضله آن را هم نجس می داند لذا اگر به ارتکاز فقهای شیعه نگاه شود می بینیم که تفصیلی بین بول و فضله حیوان قائل نیستند

امر دوم : تفسیر کلمه جلّال است مرحوم صاحب عروه ره می گوید که جلّال به حیوانات حلال گوشتی گفته می شود که عادت به خوردن عذره انسان کرده است و برخی از لغویین مثل اقرب الموارد گوید جلّال به گاوی که نجاست خوار شده می گویند ، به نظر فقها حیوانات حلال گوشت هر نجاستی را بخورند نجاست خوار گفته نمی شود بلکه شامل خوردن عذره انسان می شود ، دلیل ان روایات است :

منها: حسنة حفص بن البختري، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: لا تشرب من ألبان الإبل الجلالة، وإن أصابك شئ من عرقها فاغسله.[2]

منها ؛ روایة السكوني عن أبي - عبد الله جعفر بن محمد عليهما السلام قال: قال أمير المؤمنين عليه السلام: الدجاجة الجلالة لا يؤكل لحمها حتى تغتذي ثلاثة أيام والبطة الجلالة بخمسة أيام والشاة الجلالة عشرة أيام و البقرة الجلالة عشرين يوما والناقة الجلالة أربعين يوما.[3]

سه روز این مرغ را به جایی حبس کنید و مرغابی نجاست خوار را ۵ روز و گوسفند را ده روز و گاو را ۲۰ روز و شتر را ۴۰ روز

تقریب استدلال به این دو حدیث اطلاق لفظ جلّاله است که سایر حیوانات را شامل می شود. لذا تمام حیواناتی که حلال گوشتند و عادت کرده اند به نجاست باید استبراء شوند و فتوای فقها وهم اصحاب امامیه در کتب روایی این اطلاق را تایید می کند

امر سوم : حیوانات باید از عذره انسان بخورند اما از غیر عذره انسان به آن جلّال گفته نمی شود هم روایات و هم فتوا به این اشاره دارند مثل صحیحه هشام بن سالم که لا تاکلوا لحوم الجلّالات و هی التی عامل العذره لذا هم شیخ طوسی و مفید و .... این را گفته اند پس مشهور فقها ،جلّال را به حیوانی که عذره انسان را می خورد می گویند و امام امر به شستن کرد . و این امر ظاهر در وجوب دارد

مرحوم شیخ طوسی درکتاب الخلاف و المبسوط [4] فرموده که جلّال آن حیوانی است که اکثر غذایش عذره باشد

و مرحوم محقق گفته این تعبیر خوبی است اما مرحوم محقق گوشت این حیوان را مکروه می داند و تفصیل دارد که اگر اکثر غذای آن از خوردن عذره باشد گوشت آن مکروه است اما اگر همه غذایش عذره باشد حرام است

و شهید ثانی در المسالک [5] این تفصیل را پذیرفت ، با وجود این اختلاف بین فقها یک اتفاقی بدست می آید که ملاک جلّال شدن مرغابی و امثال آن خوردن عذره انسان است که همه اتفاق نظر دارند