موضوع: المقدمة/علم الأصول /مباحث الفاظ - بحث در تمایز علوم کبروی است - اقوال علماء در تمایز علوم

درباره تمایز علوم تحقیقی داریم که تحقیق ما بر پایه شناخت سه نکته می باشد :

نکته اول : درباره تمایز علوم بحث صغروی نداریم بلکه بحث کبروی است یعنی بحث نمی کنیم که آیا تمایز در میان مسائل علوم لازم است یا نه ؟ چون اصل تمایز را تمام علما پذیرفته اند و یک امر ضروری می دانند آنچه مهم است این بحث است که آیا یک قانون کلی برای تمایز جمیع علوم می توان ارائه داد یا نه ؟ دراین باره دو نظریه است :

نظر اول: از مشهور علما و مرحوم آخوند : که قانون کلی این است که تمایز بین علوم را موضوع هر علمی تشکیل می دهد موضوع علم اصول اقتدار و استنباط است اما علم نحو صیانت گفتار از خطا است بر اساس این نظریه می توان موضوع شناسی کرد که با شناخت موضوع هر علمی را از علم دیگر جدا کرد

نظر دوم : از مرحوم آقای خویی و مرحوم آقا ضیاء الدین عراقی و مرحوم حکیم ، که یک کبری کلی و قانون کلی برای تمایز علوم نداریم.

اما آنهایی که نظریه اول را پذیرفته اند به پنج دسته تقسیم شده اند :

دسته اول : مشهور علمای اصول تمایز بین علوم را موضوع هر علمی دانسته‌اند.

دسته دوم : مثل مرحوم آخوند در کفایه که تمایز علوم را به غرض می داند.

دسته سوم : مثل مرحوم امام ، تمایز هر علمی به ذات هر علمی است و منظور از ذات نفس و خود علم است.

دسته چهارم : مثل مرحوم اصفهانی و مرحوم نائینی ، تمایز را به حیثیت موضوع می دانند مثلا در علم نحو از حیث اعراب و بناء و در علم صرف از حیث صحت و اعلال بحث می شود اما در علم فقه از حیث وجوب و ندب بحث می شود پس صیغه امر به سه حیثیت فرق است وقتی این صیغه امر به صرف می رود آیا این معتل است یا نه و در نحو که آیا این معرب است یا مبنی است .

دسته پنجم : مثل آقای وحید و آقای جوادی آملی که تمایز علوم به مسائل آن علم است.

اما نظریه دوم : بخاطر مقصود اصلی علم باید تفصیل قائل شد که تارة مقصود یادگیری و آموزش است در اینجا تمایز علوم همان سرفصل ها و ابواب و حتی فهرست است.

اخری در مقام تدوین یک علم مستقل است مثل الهیات و فیزیک یا اصول چون هر کدام قضایای خارجی دارند و قضایای خارجی مستقلند لذا در اینجا تمایز آن علم به غرض است. اما آنجایی که قضایا متباین نیستند مثل فلسفه در اینجا تمایز علم به موضوع است که موضوع فلسفه وجود است و در اصول اقتدار بر استنباط است.