موضوع: (ادامه اشکالات استاد بر ادله اعمی از آیه لاینال عهدی الظالمین - بسیط یا مرکب بودن مشتق - اقوال - علت بحث)

جلسه قبل گفتیم که حدیث جَب از لحاظ سندی مشکل دارد و اشکال دوم این بود که مسئله امامت از احکام وضعی است و این حدیث مربوط به احکام تکلیفی است مثلاً کسی که در دیروز مشرک بود و جنب بوده حال امروز مسلمان شد اسلام جنابت را نمی‌پوشاند چون جنابت از احکام وضعیه است و باید غسل کند و ظلم امر وضعی است و مانعیت ظلم از تصدی منصب امامت وضعی است.

اشکال سوم استاد: منصب امامت یک منصب جعلی و انتصابی است به دلیل آیه ﴿الله اعلم حیث یجعل رسالته﴾ یا آیه ﴿یا داود اِنّا جعلناک خلیفة﴾ لذا منصب امامت از جانب خدا تعیین می‌شود و چه حدیث جب احکام تکلیفی را شامل شود یا نشامل نشود بدرد منصب امامت نمی‌خورد چون خداوند یک قصور ذاتی در آن سه نفر دید که به خاطر آن فرمود ﴿لا ینال عهدی الظالمین﴾.

اشکال چهارم: درباره آیه ﴿لا ینال عهدی الظالمین﴾ باید تحقیق کرد که آیا منظور مشرک است یا مشرکی است که مسلمان شده است؟ مفسرین می‌گویند مراد از ظالم مشرکی است که مسلمان شده است چون مشرک هرگز مورد خطاب امامت و ولایت نیست هم از نظر عقل و هم شرع و مورد خطاب امامت، مسلمان است حال این سه نفر مسلمان‌اند لذا اگر آن‌ها را ظالم خواند چون مشرکی‌اند که مسلمانند.

اما بحث جدید که در اینجا اموری باید بحث شود:

امر اول: آیا مفهوم مشتق بسیط است یا مرکب؟ در این باره اقوالی است و مهم دو قول است:

قول اول: از محقق دوّانی سید جرجانی که قائل به بسیط است.

قول دوم: محقق لاهیجی شارح مطالع که قائل به مرکب است. مثلاً در ناطق که مشتق است سه چیز است، اول مبدأ نطق و دوم ذات و سوم نسبت (عبارت عربی نسبت، ثَبَتَ است) پس ناطق یعنی «ذاتٌ ثبت له النطق» حال اگر بگویید مشتق مرکب است یعنی دارای ذاتی و یک مبدأ و نسبت است اما اگر بسیط است یعنی ناطق فقط یک مبدأ دارد بنام نطق و ذات و نسبت از لوازم عقلی است پس ضارب دارای حقیقتی است بنام ضرْب که ضارب، ضرب و ذات و نسبت نیست بلکه یک حقیقت است و همان ضرب است و بقیه از لوازم عقلی است.

سؤال: چرا بحث بسیط و مرکب بودن مطرح شده است؟ چون در تعریف فکر، هم غربی‌ها و هم اصولیین و منطقیین می‌گویند که فکر ترتیب امور معلومه است برای تحصیل امر مجهول. چون فکر دو شعبه دارد اول مجهولات تصدیقی و دوم مجهولات تصوریه که برای پیدا کردن مجهولات تصدیقی حد تام می‌خواهیم بله حد ناقص در مجهولات تصوریه کافی است و اگر مشتق بسیط باشد حد تام نیست و وقتی حد تام نبود ننمی‌تواند مجهولات تصدیقی را کشف کند پس فکر شما غلط است.