موضوع: (اوامر - مقدمه واجب - اطلاق واجب و هیئت افعل در واجب مشروط حقیقی است یا نه؟ - نظر استاد- مطلق الطلب و طلب مطلق)

امر دوم در واجب مشروط و مطلق: آیا اطلاق واجب بر واجب مشروط اطلاق حقیقی یا مجازی است؟ در اینجا چند مبنا است:

مبنای اول (مرحوم شیخ): ایشان آن را اطلاق حقیقی می‌داند و حقیقتاً واجب مشروط می‌شود. می‌فرمایند واجب؛ چون شرط قید ماده است لذا وجوب حالی و واجب استقبالی است مثلاً حج واجب مشروط است مشروط به زمان ذی‌الحجه است و کسی که مستطیع شده وجوب حالی اما واجب استقبالی است یعنی تا زمان ذی‌الحجه فرابرسد.

مبنای دوم: از مرحوم آخوند ره و عده‌ای و هو المختار: شرط؛ قید هیئت است هیئت یعنی وجوب که در این صورت این اطلاق مجازی است چون قید به وجوب برمی‌گردد نه واجب لذا ما باید علاقه مجاز را پیدا بکنیم و اینجا دو علاقه وجود دارد:

اول: علاقه اُول یعنی رجوع و بازگشت و به اعتبار اینکه این وجوب ما در آینده واجب شرعی می‌شود از الآن می‌توان اطلاق وجوب بر آن گذاشت مثل اینکه فرزند را به اعتبار آینده اطلاق دانشمند می‌شود.

دوم: علاقه مُشارفة یعنی اطلاق حج واجب بر او این است که این شخص در شُرف رفتن به حج است.

مبنای سوم (مثل محقق اصفهانی ره و نائینی): اطلاق واجب؛ هم در واجب مطلق و هم مشروط حقیقی است. می‌فرمایند حقیقت واجب همان بعث حقیقی است و انبعاث هم حقیقی می‌شود لذا در هر دو واجب انبعاث حقیقی است و مجازی نیست چون بعث حقیقی است خداوند مکلفین را به سمت واجب تحریک می‌کند یکوقت به صورت واجب مطلق و یکوقت واجب مشروط وقتی شما را تحریک کرد بعث آن حقیقی می‌شود و نیاز به انبعاث از جانب مکلف است که انجام دهد و اطاعت کند که این انبعاث هم حقیقی است که انبعاث تارة الآن است و اخری بعداً است.

امر سوم: آیا اطلاق هیئت افعل در واجب مشروط حقیقی است یا نه؟ طبق مبنای شیخ که شرط به ماده برمی‌گردد اطلاق حقیقی است چون اصل طلب مقید نشده بلکه مطلق است و آنچه مقید شده آن واجب یعنی حج است اما بر مبنای آخوند که شرط به هیئت برمی‌گردد اینجا اصل طلب مقید شده است که باید قائل به تعدد دالّ و مدلول شد که هیئت افعل دالّ بر طلب مطلق است و آن قید و شرط دالّ بر طلب مقید است مثلاً «إن جائک زید فاکرمه» که هیئت «اکرم» طلب مطلق است اما خود «إن جائک» طلب مقید است که می‌شود تعدد دالّ و مدلول که در یک صورت این تعدد دالّ و مدلول جاری نمی‌شود آنجایی که صیغه امر برای طلب مبهم صادر شود.

طلب مبهم همان مطلق الطلب است که مطلق الطلب هم شامل واجب مطلق و هم مشروط می‌شود اما طلب مطلق فقط شامل واجب مطلق می‌شود مثلاً اقیموا الصلاة مطلق طلب است چون هم در آن وقت شرط است و هم ارکان و واجبات که به اعتبار آن ارکان و واجبات واجب مطلق و به اعتبار آن شرایط واجب مشروط است که اگر مولا بگوید «صل» این مطلق الطلب است که هم شامل واجب مطلق و هم مشروط می‌شود که هرکدام انجام شود امتثال حاصل شده که اینجا تعدد دالّ و مطلوب وجود ندارد.

اما بر مبنای ما که صیغه افعل بعث تحقیقی است چه با شرط یا بدون شرط بیاید فرقی ندارد لذا اطلاق صیغه با بعث تحقیقی اطلاق آن حقیقی است و آن قسمت یعنی مطلق الطلب که مرحوم آخوند فرمود تعدد دالّ و مدلول نیازی به آن نیست بلکه مؤید حرف ما است چون مطلق الطلب همان بعث حقیقی است لذا تعدد دالّ و مدلول لازم ندارد چون بعث حقیقی همان انبعاث می‌خواهد چه با واجب مطلق و چه مشروط فرقی ندارد.