الموضوع: الأوامر/مقدمة الواجب /وجوب النیة وجوب الغیری/ الدرس 17

نیت وجوب در واجب غیری/ کلام مرحوم آخوند

بحث درباره مقدمه واجب بود مرحوم شیخ قائل بودند که اگر کسی وضو گرفت باید حتما نیت توصل به واجب را بکند و اگر نیت توصل به واجب نکند نمی تواند با آن نماز بخواند در اینجا مرحوم آخوند به سه امر پرداخته اند

اول : می گویند به نظر من توقف کافی است ونظر شیخ را رد می کنند چون اعتبار هر قیدی متوقف است بر دخل آن قید در غرضی که داعی به سوی آن تشریع می شود پس بدون دخل وجهی برای جعل غیر نیست غرض از وجوب مقدمه از نظر عقل تمکن از اتیان واجب است چون فرض ما این است که وجود واجب هم ذاتا و هم وصفا توقف بر وجود مقدمه می کند لذا این توقف باعث می شود که واجب عمل شود پس ملاک اتیان واجب توصل نیست بلکه ملاک توقف است مثلا می خواهد وضو بگیرد و نماز یک قید خارجی بنام وضو دارد چون غرض از وضو انجام دادن و اتیان نماز است و معنای آن است که نماز از نظر ذات و وصف بدون وضو بوجود نمی آید پس نماز توقف بر وضو دارد

دوم : مرحوم آخوند می فرماید شما در کتاب الطهاره اعتراف می کنید که اگر کسی نماز با وضو بخواند اما وضو را به نیت امر غیری نیاورد تکلیف ساقط است پس شما اتیان نماز را متوقف بر وضو می دانید نه امر غیری سپس مرحوم آخوند برای اعتراف شیخ از آن ردی که خود شیخ به مبنای صاحب فصول وارد کرده بود استفاده کرد ، صاحب فصول قائل است که مقدمه باید خارجا موصله باشد که شیخ جواب دارد که نیازی نیست خارجا موصله باشد همین اندازه که مقدمه را به داعی و انگیزه توصل بیاورد درست است پس آنچه تحت طلب رفته موصله بودن نیست بلکه مقدمه بودن آن است یعنی متعلق امر غیری وضو است نه وضوی متوصل به نماز به‌طوری که از عدم وضو عدم نماز لازم بیاید

سوم : در پایا ن مرحوم آخوند نقضی به مبنای خودش که توقف بود وارد می کند که اگر کسی به آخوند بگوید چطوری توقف درست است در حالی که برخی از مقدمات حرام است و مقدمه حرام ممکن نیست که متعلق امر غیری نمی شود و ممکن نیست واجبی وجوبش متوقف بر مقدمه حرام شود ایشان جواب می دهند که در مقدمه حرام هم ملاک توقف است چون توقف اعم از حرام و غیر حرام است اما مشکل شما این است که مقدمه حرام متعلق امر غیری نمی شود و من آخوند می گویم درست است اما این مشکلی با توقف ندارد چون دچار مانع می شود و آن حرام است و خدا به حرام امر نمی کند و گرنه توقف اعم از حرام و غیر حرام است

از این دو نظریه فایده خوبی بدست می آید که اگر کسی از زمین غصبی وارد رودخانه ای شود که غریقی را نجات بدهد بنابر نظر شیخ اگر انقاذ غریق را قصد نکند و وارد زمین مردم شود گناه کرده اما بنابر نظر آخوند حرام انجام نداده چون نیت توصل لازم نیست فقط ایشان تجری کرده و به نظر آخوند تجری حرام نیست

جمع بندی بحث :

    1. اول: مرحوم شیخ می فرماید که غرض محدود است و غرض از وجوب ذی المقدمه آن حصه مقدوره است که موصل به مقدمه شود اما آخوند می گوید غرض و توقف اعم است چه نیت موصله بکند و نکند.

    2. دوم : مرحوم شیخ مقدمیت مقدمه را حیثیت تقییدی می داند اما آخوند حیثیت تعلیلیه می داند

    3. سوم : آخوند دلیل بر داعی توصل را متوقف می داند اما مرحوم شیخ داعی توصل را ارتکاز عرفی می داند