الموضوع: الأوامر/مقدمة الواجب /الدرس 21

اشکال اول مرحوم آخوند بر مقدمه موصله صاحب فصول این بود که اگر ما قائل به مقدمه موصله شویم لازم می آید که مقدمه واجب فقط در اسباب و مسببات تولیدیه منحصر شود اما در واجباتی که اختیاری اند مقدمه موصله جاری نیست چون اختیار تحت تکلیف نمی رود وقتی اختیار تحت تکلیف نرفت قطعا مقدمه تحت وجوب غیری نمی رود پس چاره ای نداریم که قائل به مقدمه موصله نشویم تا اینکه واجبات غیر تولیدیه تحت وجوب غیری برود

اشکال استاد : این اشکال فوق مبنایی است چون

    1. یک مبنا این است : که اراده مثل افعال تحت اختیار انسان می رود همانطوری که انسان اختیار می کند گرفتن وضو برای نماز را اراده وضو را هم اختیار می کند.

    2. مبنای دوم : افعال اختیارشان بالعرض است اما اختیار اراده بالذات است یعنی همانطوری که شارع می تواند بگوید صل به جای آن می تواند بگوید اعد الصلاه.

    3. مبنای سوم : خود اراده اختیاری نیست اما برخی از مبادی اراده اختیاری است؛ مبادی اراده خطور و تصور و تصدیق و میل و عزم است که خطور و تصور و تصدیق تحت اختیار نمی رود اما میل و عزم تحت اختیار می رود مرحوم آخوند ره در ج ۲ کفایه (عبارت : ان بعض مبادی الاختیاری غالبا یکون وجوده بالاختیار لتمکن عدمه ...‌ )در بحث قطع در باب تجری این مبنا را اختیار کردند

اشکال دوم ایشان برصاحب فصول این بود : که مسقطات تکلیف ؛ عصیان و امتثال و ارتفاع موضوع ؛ کسی که مقدمه را انجام داد ولو اینکه ذی المقدمه را انجام ندهد نسبت به مقدمه امتثال حاصل شد و تکلیف از او برداشته شد لذا اینجا نتیجه می گیریم که اگر مقدمه موصله واجب باشد نباید اینجا امتثال حاصل شود و تکلیف ساقط شود بلکه همواره نسبت به آن وجوب غیری مکلف است

اشکال استاد : صاحب فصول می گوید آن حصه موصله به مقدمه تحت وجوب رفته نه ذات و طبیعت مقدمه پس اطاعت ما فرع بر ذات مقدمه نیست بلکه تحقق اطاعت به امتثال آن حصه موصله است در حالی که شما اشکالتان بر حصه موصله نشد بلکه بر طبیعت و ذات مقدمه شد و این اشکال شما را مصادره به مطلوب می گویند چون مطلوب ما این است که ذات مقدمه واجب نیست بلکه آن حصه موصله واجب است اما اشکال شما این شد که مطلق و طبیعت مقدمه واجب است ( مصادره به مطلوب یعنی سوال و جواب یکی شده است )

اشکال سوم ایشان : تسلسل بود که مرحوم نائینی ره بیانشان کامل تر از آقای خویی ره است.

اما بیان مرحوم نائینی ره در اجود التقریرات و فوائد الاصول می فرماید که به مقدمه موصله سه اشکال وارد است.

    1. اول : دور لازم می آید و دوم : خلف فرص و سوم : تسلسل لازم می آید؛ در فوائد الاصول ایشان دور را در وجود مقدمه پیاده کردند و در دوره دوم اصول در اجود التقریرات دور را در وجوب مقدمه پیاده کردند

اما دور در ناحیه وجود مقدمه : موقوف اینجا وجود ذی المقدمه متوقف بر فعلیت وجود مقدمه است چون قائل به مقدمه موصله هستید اما موقوف عليه فعلیت وجود مقدمه متوقف بر فعلیت ذی المقدمه است چون شما قائل به مقدمه موصله هستید پس در اینجا لازمه اش اين است که وجود مقدمه مقیده به ایصال موقوف بر وجود ذی المقدمه است مثلا وجود نماز ظهر متوقف بر وضوی داخل وقت است و وضوی داخل وقت متوقف بر وجود نمازی است که مقید به داخل وقت است می باشد که این دور است

اما دور در ناحیه وجوب مقدمه : وجوب مقدمه موقوف بر وجوب ذی المقدمه است چون وجوب مقدمه از وجوب ذی المقدمه ناشی می شود که اگر ذی المقدمه از قیود مقدمه باشد لازم می آید ترشح وجوب از مقدمه به ذی المقدمه شود و این دور است و مشکل دور این است که اجتماع مثلین می شود که دو وجوب که نماز است هم نفسی و هم غیری در اینجا جمع شده است