الموضوع: الأوامر/مقدمة الواجب /ثمره مقدمه موصله ی فصول/ الدرس 25

ثمره اول مقدمه موصله صاحب فصول

بحث درباره ثمره اول مقدمه موصله صاحب فصول بود ایشان فرمودند اگر ذات مقدمه واجب را واجب بدانیم در صورت فعل ضد و ترک ضد آخر اگر عبادت باشد آن عبادت باطل است اما اگر قائل به مقدمه موصله شویم آن عبادت صحیح است مرحوم شیخ ره بر این ثمره اشکالی داشت که ضد ترک فعل نیست بلکه ضد ترک ، ترک ترک است لذا منهی عنه فعل نماز نیست بلکه منهی عنه ترک ترک است.

مرحوم آخوند ره به مرحوم شیخ ره جواب دادند که ترک ضد از ملازمات و مقارنات بین فعل و ترک ؛ تعاند است نه مناقضه.

نظر استاد: اگر به جای ازاله نجاست نماز بخواند اند چه قائل به مقدمه موصله و چه مطلق مقدمه باشیم عبادت باطل است چون ترک ضد برای ضد آخر دو صورت دارد : اول : ترک ضد مرکب است و دوم : که ترک ضد بسیط است اما مرکب این است که نقیض ترک نماز یا فعل نماز و اراده ازاله نجاست از مسجد است پس مرکب ما از دو چیز تشکیل شد یکی ترک صلاة و دوم اراده ازاله نجاست از مسجد اما اگر بسیط باشد مقدمه واجب فقط ترک خاص است یعنی ترک نماز در اینجا باید دید که مناقضه چیست ؟ آیا مناقضه بین دو تا مجموع است یا اینکه بین افراد و اجزا است که اگر مناقضه بین مجموع باشد در واقع مجموع یک واحد اعتباری است و نقیض واحد اعتباری ؛ همان واحد اعتباری است و آنوقت قاعده نقیض کل شیی رفعه قاعده قابل تطبیقی است.

نکته این است که مناقضه بین دو مجموع وجودش اعتباری است چون عام مجموعی وجود اعتباری دارد آنچه در خارج است افراد و اجزای آن مجموعه است حقیقتا مقدمه موصله ترک نماز و وجود اراده ازاله در خارج است اما مجموع این دو امر اعتباری است لذا ما باید مناقضه را در خارج بیریم نه در ظرف اعتبار چون مرکب ما دو جز دارد یکی ترک نماز که نقیص آن در خارج فعل نماز است و دوم اراده ازاله نجاست از مسجد و اراده وجودی است و نقیض آن عدم وجود اراده ازاله نجاست است که همراه نوم و اکل و دیگر است پس دو نکته روشن شد که مناقضه بین دو مجموع است مجموع ترک نماز و اراده ازاله با مجموع فعل نماز و عدم اراده ازاله مناقضه دارد اما آنچه مجموع اعتباری را تشکیل می دهد ظرف خارج است لذا نکته دوم این است که در ظرف خارج چون اجزا خارجی است باید خارج بشود و آن فضای اعتباری در ظرف ذهن است اما خارج ظرف امتثال است و ما دنبال امتثال هستیم نه مفهوم ذهنی بنابراین متعلق وجوب غیری ترک نماز و وجود اراده ازاله شد و امر به اینها مستلزم نهی از نقیض این دو می شود وقتی علت تامه واجب شد وجود واحد در نقطه مقابل نقیض این دو حرام می شود به حرمت واحده پس چه مقدمه موصله باشد و چه مطلقه باشد نهی به عبادت تعلق گرفته و نهی در عبادت مفسد عبادت است بنابراین ثمره مقدمه موصله صاحب فصول بلا وجه است.

سوال : چه تفاوتی بین این بیان با بیان مرحوم شیخ ره است ؟ مرحوم شیخ ره لازمه یا مصداق نقیض در صورتی که واجب مطلق مقدمه باشد را فاسد می داند چون نقيض ترک ازاله ، ترک ترک ازاله است و ترک ترک ازاله منطبق بر ازاله است لذا نماز باطل می شود حتی بنابر اینکه مقدمه موصله واجب باشد اما این نظر ربطی به باب انطباق ندارد بلکه بر طبق این نظر خود نماز تحت حرمت رفته به قاعده امر به‌ شیی مقتضی نهی از ضدش است که ضد ازاله فعل نماز است وقتی فعل نماز حرام شد نماز باطل می شود اما راه ما با شیخ فرق دارد راه شیخ ترک خاص هست اما راه ما مرکب هست و مرکب علت تامه است چون دو جزء دارد وقتی این دو جزء بوجود آید یکی فعل نماز و دوم عدم اراده ازاله نجاست پس این نماز علت تامه حرام شده است و با مرحوم آخوند راه ما فرق دارد ایشان فعل نماز را از مقارنات مقدمه واجب می داند اما ما مستقیما فعل نماز را تحت حرمت بردیم از باب امر به شیی مقتضی نهی از ضدش است