موضوع: الأوامر/مسألة الضد /الدرس 55

( اوامر - ضد - راه حل تصحیح عبادیت ضد مزاحم - نظر استاد - اشکالات بحث )

هدف ما در این امر این است که فرد مزاحم را تصحیح بکنیم یعنی اگر کسی به جای ازاله نماز بخواند به چه جهت حکم به صحت بکنیم ؟ دو راه از علمای اصول وجود داشت

    1. راه اول : از راه خطابات شرعیه که در اینجا باید بحث شود که آیا به شخص عاجز خطاب می شود وقتی ازاله اهم و نماز مهم شد آیا مقتضای اقیموا الصلاة این است که اگر نماز بخواند و ازاله نکند صحیح است یا نه ؟ اینجاست که مساله قدرت به میان می آید اگر کسی بگوید قدرت در مقتضای تکلیف به اقتضای خطاب دخیل است مثل مرحوم نائینی ره از این راه نمی تواند فرد مزاحم در درست کند و اگر کسی قدرت را به اقتضای حکم عقل بداند چون خطاب عاجز عقلا قبیح است مثل محقق ثانی ره ، فرد مزاحم فردی از طبیعت نماز است و اتیان صلاة در وقت ازاله صحیح است و اگر کسی قائل به دخیل بودن قدرت در مرحله امتثال باشد مثل مرحوم خویی ره ایشان هم به مشکل بر می خورد

مبنای استاد : همان مبنای محقق ثانی ره است که قبلا بیان کردیم و در عین حال از این راه نمی توان فتوای به صحت نماز داد چون فرد مزاحم واجب معلق است و مقید به زمان است و زمان این واجب بعد از ازاله است لذا قبل از ازاله این فرد مزاحم فرد طبیعت اقیموا الصلاة نیست

    2. راه دوم : تصحیح فرد مزاحم از راه ملاک است که مرحوم آخوند ره و مرحوم نائینی ره صحت مهم را از راه ملاک اثبات کرده اند

اما دلیل مرحوم نائینی ره دو امر است : یکی بحث کبری که عبادیت عمل منحصر به قصد امر نیست بلکه هم به ملاک خواهد بود و دوم : بحث صغروی که آیا این فرد مزاحم ملاک عبادیت دارد یا نه ؟ اما کبری نیاز به اثبات ندارد چون محرز است و همه قبول دارند اما صغری باید اثبات شود ، کسی که به جای ازاله نماز خواند صحیح است به ملاک اینکه فرد مزاحم از ملاک عبادیت نیفتاده است ، وجه اثبات عبادیت این فرد مزاحم اطلاق ماده است نه هیأت چون هیات صل مقید به قدرت هست و هیات صل یعنی وجوب و مقید به حصه قدرت است و فرد مزاحم مقدور ما نیست و مقدور ما ازاله است اما اطلاق ماده یعنی واجب همانطوری که نماز را می تواند مقید بکند به وقوع در مسجد می تواند هم مقید بکند به قدرت شرعی لذا اگر مقید به قدرت شرعی نکرد کشف می کنیم که قدرت در ماده دخیل نیست پس فرد مزاحم ولو اینکه مزاحم آن ازاله است اگر نماز خوانده شود صحیح است به اعتبار اینکه ماده امر به صلاة مطلق است و مقید به قدرت نیست پس اطلاق ماده ثابت می کند که هر کجا که ملاک و غرض بود اگر اتیان شود صحیح است

سوال : کاشف این ملاک و غرض چیست ؟ شاید قدرت در ملاک و غرض دخیل باشد و ما ندانیم و کشف نکرده ایم ؟ جواب :

تارة : کاشف دلالت مطابقی است مثل اینکه کلمه استطاعت را آورده است ، لله حج البیت من استطاع الیه که دلالت مطابقی این است که حج به شخص قادر واجب است نه عاجز

اخری : دلالت التزامی است ، در بحث وضو و تیمم می بینیم که دلالت التزامی ماده وضو مشروط به وجدان آب است چون تیمم مشروط به عدم وجدان آب است

سوال : چه کار کنیم ملاک محرز شود ؟ که برای ما احراز شود نماز به جای ازاله ملاک دارد ؟ وجوب مهم در اثر ضیق و تزاحم ساقط شد آیا واجب نسبت به فرد مزاحم از کار افتاد یا نه ؟ از آنجایی که شارع مقدس واجب را مطلق گذاشت و مقید به قدرت نکرد یعنی نفرمود که حصه مقدوره از صلاة واجب است ، از اطلاق ماده بدست می آوریم که فرد مزاحم غرض و ملاک دارد و بدون ملاک نیست چون رتبه ماده بر رتبه وجوب مقدم است لذا نباید گفت که ماده تابع هیأت است اگر هیات ساقط شد ماده ساقط می شود یعنی اگر وجوب ساقط شد واجب هم ساقط می شود وقتی قائل به تبعیت ماده از هیأت نشدید به اطلاق ماده تمسک کنید. و ملاک و غرض فرد مزاحم را احراز کنید ، اجود التقریرات یا فوائد الاصول