موضوع:

مستحضرید که یک تتمه ای از بحث ظواهر قرآن باقی مانده است؛ یک بحث کوتاهی در مورد محکم و متشابه باید بکنیم و بحث را پایان بدهیم؛ می دانید که محکم یعنی قطعی الدلاله و متشابه یعنی غیر قطعی الدلاله... .

مرحوم آخوند فرمود: متشابه یعنی مبهم و ایشان به اخباری فرمود مگر ما می خواهیم به مبهمات رجوع کنیم که شما برای ما به این آیه استدلال می کنید؟!

استاد علیدوست: به نظر می رسد این برداشت(اخباری ها) از آیه، خلاف عقل وحکمت است خلاف خود همین آیات است؛ اولاً: این آیه قرآن را به محکم و متشابه تقسیم می کند، اما از کجا معلوم که آیه تقسیم عرضی است؟ چه بسا تقسیم طولی باشد.

مراداز تاویل در آیه ترجمه و تفسیر نیست بلکه تاویل از ماده اول به معنای سرانجام و رجوع است؛ آیات متشابه، آیاتی هستند که تجسد و تحقق و عینیت یافتن خارجی آنها در انحصار خداوند و راسخون فی العلم است.

مثلا آیه داریم﴿من یرتد عن دینه فسوف یاتی الله بقوم یحبوهم و...﴾ این آیه یک ترجمه و تفسیری دارد که کاملا روشن است و این آیه از محکمات قرآن است؛ اما این آیه یک تاویل و یک عینیت پیدا کردن خارجی هم دارد

؛ حال اینکه مصداق این آین ایرانی ها هستند و... این جزء تاویل آیه به شمار می آید.

آیه دیگر: ﴿و نرید ان من علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم...﴾ تجسد خارجی این آیه چه کسانی هستند؟ این را تاویل گویند.

مرحوم علامه طباطبائی رحمه الله این تاویلات را پیدا کرده است و در تفسیر شریفش آورده است. در داستان حضرت یوسف می فرماید: هذا تاویل رویای... مراد تجسد خارجی است نه ترجمه و تفسیر. تاویل به معنایی رجوع و تحقق پیدا کردن است.

نکته: با توضیحاتی که عرض شد معلوم شد که ممکن است آیه ای متشابه باشد اما ظاهری قابل استناد داشته باشد؛ بله می شود گفت برخی آیات تاویل دارد و برخی تاویل ندارد آیات ارث، تاویل ندارد... اما برخی آیات مثل﴿انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا...﴾ این آیه تاویل دارد یک عینیت خارجی دارد.

اینکه در روایت فرمود: الحقائق للانبیاء یعنی کسی که به تاویل آیات واقف است؛ ممکن است مراد از انبیاء صاحبان خبر باشد نه انبیاء اصطلاحی.

استاد علیدوست: این پرونده را مختومه تلقی نکنید بلکه در مورد این بحث تتبع بکنید. ما آیه‌ی ﴿ید الله فوق ایدیهم﴾ را ظاهر می دانیم اما ظاهر به واسطه قرینه حافه عقلیه که دلالت می کند خداوند مجسم نیست و این آیه به حسب خودش ظاهری دارد.

استاد محترم: دوستان ما پرونده این بحث را در اینجا می بندیم و این بحث را پایان یافته تلقی می کنیم گرچه معتقدیم به برخی مباحث باید مستقلا پرداخته شود.

بحث بعدی: بحث حجیت قول لغوی است که بسیار بحث حساس و موثری است؛ مرحوم آخوند در کفایه 8 خطی مقدمه برای این بحث دارد که شایسته است به آن پرداخته شود؛ ما هم یک یا دو جلسه به آن خواهیم پرداخت.